Politica 89.8
Πού είναι τα «παγωμένα» περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας; – Κανείς, εκτός από το Βέλγιο, δεν θέλει να πει
Όταν ο Βέλγος πρωθυπουργός Bart De Wever «πάτησε πόδι» στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ τον περασμένο μήνα και μπλόκαρε ένα τολμηρό σχέδιο για την έκδοση δανείου αποζημιώσεων 140 δισ. ευρώ στην Ουκρανία, χρησιμοποιώντας τα «παγωμένα» περιουσιακά στοιχεία της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας, παραπονέθηκε ότι τον απομόνωσαν.
Σε τελική ανάλυση, το τολμηρό σχέδιο βασίζεται αποκλειστικά στα κεφάλαια που διατηρούνται στο Euroclear, ένα κεντρικό αποθετήριο τίτλων με έδρα τις Βρυξέλλες, παρά το γεγονός ότι οι σύμμαχοι της G7 έλεγαν επανειλημμένα πως έχουν περίπου 300 δισεκατομμύρια ευρώ σε δεσμευμένα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία κατανεμημένα στις δικαιοδοσίες τους.
«Το πιο ‘παχύ κοτόπουλο’ είναι στο Βέλγιο, αλλά υπάρχουν και άλλα κοτόπουλα τριγύρω», είπε χαρακτηριστικά ο De Wever. «Κανείς δεν μιλάει ποτέ για αυτό». Πράγματι, κανείς, ή σχεδόν κανείς, δεν το κάνει.
Ποιες χώρες έχουν δεσμεύσει ρωσικά κεφάλαια
Μετά τις δηλώσεις του De Wever στην ατελέσφορη σύνοδο κορυφής, το Euronews προσέγγισε τις δυτικές χώρες που, μέσω δημοσιευμάτων σε μέσα ενημέρωσης και ανεξάρτητων αναλύσεων, έχουν εντοπιστεί ότι κατέχουν μερίδιο των περιουσιακών στοιχείων της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας.
Αυτές είναι: Γαλλία, Λουξεμβούργο, Γερμανία, Ελβετία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ηνωμένες Πολιτείες, Καναδάς, Ιαπωνία και Αυστραλία, οι οποίες είναι όλες ευθυγραμμισμένες με τη διεθνή προσπάθεια να ακρωτηριαστεί η πολεμική μηχανή του Κρεμλίνου και να τερματιστεί η εισβολή στην Ουκρανία.
Κατά ειρωνικό τρόπο, οι πιο ακριβείς απαντήσεις ήρθαν από τις δύο χώρες που παραδοσιακά συνδέονται με την οικονομική αφάνεια: το Λουξεμβούργο και την Ελβετία.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της ερευνητικής υπηρεσίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το Λουξεμβούργο διατηρεί περίπου 10 έως 20 δισεκατομμύρια ευρώ σε ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία. Αλλά σε μια κοινή δήλωση, οι υπουργοί Οικονομικών και Εξωτερικών του Μεγάλου Δουκάτου έδωσαν έναν δραστικά διαφορετικό αριθμό. «Το ποσό των περιουσιακών στοιχείων της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας, που έχει δεσμευτεί αυτή τη στιγμή στο Λουξεμβούργο, είναι κάτω από 10.000 ευρώ», ανέφεραν.
Η… ουδέτερη Ελβετία κατέχει 8 δισ. ευρώ
Η Ελβετία, από την πλευρά της, επιβεβαίωσε ότι κατέχει 7,45 δισ. ελβετικά φράγκα, περίπου 8 δισ. ευρώ, σε ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία, που φυλάσσονται σε εμπορικές τράπεζες. Η χώρα δεν είναι ούτε μέλος της ΕΕ ούτε της G7, επομένως δεν είναι υποχρεωμένη να ακολουθήσει την πρωτοβουλία για την έκδοση δανείου επανορθώσεων. Ωστόσο, παρακολουθεί στενά τη διαδικασία.
«Το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο θα καθορίσει τη θέση του λαμβάνοντας υπόψη το ελβετικό δίκαιο, συμπεριλαμβανομένου του διεθνούς δικαίου, τους στόχους εξωτερικής πολιτικής της Ελβετίας καθώς και τη διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, προκειμένου να αποφευχθούν ακούσιες συνέπειες για τις χρηματοπιστωτικές αγορές και τις μελλοντικές λειτουργίες της κεντρικής τράπεζας στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα», ανακοίνωσε.
Οι ΗΠΑ δεν λένε κουβέντα
Οι άλλες χώρες με τις οποίες επικοινώνησε το Euronews απέφυγαν να διευκρινίσουν πόσα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία κατέχουν. Η Γερμανία, η οποία εκτιμάται ότι κατέχει περιορισμένο μερίδιο στα δεσμευσμένα κεφάλαια, δήλωσε ότι δεν μπορούσε να «αποκαλύψει τον όγκο ή την τοποθεσία των περιουσιακών στοιχείων της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας» στη χώρα, λόγω των απαιτήσεων προστασίας δεδομένων και της νομοθεσίας κυρώσεων της ΕΕ.
Η Ιαπωνία ήταν εξίσου επιφυλακτική. Η χώρα πιστεύεται ότι κατέχει κάπου μεταξύ 25 και 30 δισεκατομμυρίων ευρώ σε ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία, αριθμός που δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ επίσημα από το Τόκιο – ο De Wever ισχυρίστηκε ότι η Ιαπωνία κρατά μόνο 50 δισεκατομμύρια ευρώ.
«Η κυβέρνηση της Ιαπωνίας δεν αποκαλύπτει τις πληροφορίες σχετικά με τις λεπτομέρειες των κρατικών περιουσιακών στοιχείων της Ρωσίας που βρίσκονται στη χώρα, συμπεριλαμβανομένου του ποσού και των τοποθεσιών τους. Ως εκ τούτου, αποφεύγουμε να κάνουμε σχόλια σχετικά», ανέφερε το Τόκιο.
Η Γαλλία αρνήθηκε να σχολιάσει την αξία των περιουσιακών στοιχείων που φυλάσσονται στο έδαφός της, ακόμη κι αν ο πρώην υπουργός Οικονομικών της, Μπρούνο ντε Μερ, είχε προηγουμένως μιλήσει για δέσμευση 22,8 δισ. ευρώ από τη Ρωσική Κεντρική Τράπεζα.
Το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ δεν… απάντησε καν στο Euronews. Τον Σεπτέμβριο του 2023, η Axios ανέφερε ότι μια παγκόσμια ομάδα εργασίας, γνωστή ως Russian Elites, Proxies and Oligarchs (REPO), είχε βρει κατ’ εκτίμηση 5,06 δισεκατομμύρια δολάρια (4,41 δισ. ευρώ) σε ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία κατανεμημένα σε όλο το αμερικανικό τραπεζικό σύστημα.
Το τείχος της σιωπής
Η έλλειψη διαφάνειας από τη Δύση έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη σαφήνεια στο Βέλγιο. Η Euroclear δημοσιεύει τακτικά εκθέσεις για τα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία, τη σύνθεσή τους ανά νόμισμα και ενημερώσεις για τα απροσδόκητα κέρδη που δημιουργούν. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, οι επενδυτές, οι δημοσιογράφοι και οι αναλυτές έχουν όλοι πρόσβαση στα δεδομένα.
Ομολογουμένως, η Euroclear, ως κεντρικό αποθετήριο τίτλων, δεσμεύεται από αυστηρότερα πρότυπα διαφάνειας και εποπτείας σε σύγκριση με τις ιδιωτικές τράπεζες, όπου οι αρχές τής μυστικότητας και της ιδιωτικής ζωής θεωρούνται ιερές για την προστασία των πελατών.
Από σήμερα, οι σύμμαχοι της G7 δεν είναι σε θέση να παράσχουν λεπτομερή ανάλυση των ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων που ελέγχουν – μια κραυγαλέα αποτυχία στο πλαίσιο του δανείου για τις επανορθώσεις.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία συνέταξε τη φιλόδοξη πρόταση για το δάνειο των 140 δισεκατομμυρίων ευρώ, έχει επανειλημμένα αποφύγει ερωτήσεις σχετικά με το αν θα έβλεπε πέρα από τη Euroclear.
Ο Δρ Szymon Zaręba, ανώτερος ερευνητής στο Πολωνικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων (PISM), προσπάθησε να εντοπίσει την ακριβή τοποθεσία και την αξία των περιουσιακών στοιχείων της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας. Στην προσπάθειά του αντιμετώπισε τα ίδια εμπόδια.
«Κατά τη διάρκεια των άτυπων συζητήσεών μας με εκπροσώπους ορισμένων κρατών μελών της G7 και της ΕΕ, δεν λάβαμε καμία πληροφορία σχετικά με τους λόγους για τους οποίους τα δεδομένα σχετικά με το ακριβές μέγεθος των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων δεν είναι δημόσια διαθέσιμα», ανέφερε ο Zareba.
Στην τελική, η Ρωσία ξέρει
Ο ερευνητής αμφισβήτησε την άποψη ότι η αποκάλυψη σαφών στατιστικών στοιχείων σχετικά με τα περιουσιακά στοιχεία μπορεί να εκθέσει δυτικές εταιρείες που εξακολουθούν να λειτουργούν στη Ρωσία σε αντίποινα από το Κρεμλίνο, μια προοπτική που απέρριψε επίσης ο De Wever στις πρόσφατες παρατηρήσεις του.
«Σε τελική ανάλυση, η Ρωσία γνωρίζει ακριβώς πού κατατέθηκαν τα κεφάλαιά της πριν ξεσπάσει ο πόλεμος, πότε δέσμευσαν τα περιουσιακά της στοιχεία και ποιανού την ιδιωτική περιουσία να στοχεύσει», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Ένα άλλο επαναλαμβανόμενο εμπόδιο στην αναζήτηση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων είναι η (σπάνια) διάκριση μεταξύ κρατικών περιουσιακών στοιχείων, δηλαδή των αποθεματικών της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας, και ιδιωτικών περιουσιακών στοιχείων Ρώσων που έχουν υποστεί κυρώσεις, όπως ολιγαρχών και επιχειρηματιών.
Όλοι κρύβουν τα πραγματικά νούμερα
Η Βρετανία είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Από τη μία, η χώρα έχει ρίξει το βάρος της στο δάνειο των επανορθώσεων. «Τώρα είναι η ώρα για διεθνή δράση για τη χρήση των ‘παγωμένων’ κρατικών περιουσιακών στοιχείων της Ρωσίας για την υποστήριξη της Ουκρανίας», έγραψε η υπουργός Εξωτερικών Ιβέτ Κούπερ στους The Times. «Επειδή, ειλικρινά, είναι η Ρωσία που πρέπει να πληρώσει για τη ζημιά που κάνει στην Ουκρανία».
Από την άλλη πλευρά, όμως, έχει προκαλέσει σύγχυση για το πόσα περιουσιακά στοιχεία κατέχει. Από τον Μάιο του 2025, το Γραφείο Εφαρμογής Οικονομικών Κυρώσεων (OFSI) του Ηνωμένου Βασιλείου έχει καταγράψει 28,7 δισεκατομμύρια στερλίνες (περίπου 32,6 δισεκατομμύρια ευρώ) σε περιουσιακά στοιχεία, τα οποία δεσμεύτηκαν ως αποτέλεσμα των πολλαπλών κυρώσεων που επιβλήθηκαν στην Ρωσία από τον Φεβρουάριο του 2022. Αλλά στην πραγματικότητα, ο τίτλος των 28,7 δισεκατομμυρίων λιρών, που αναφέρεται συχνά στον Τύπο, αποκλείει συνολικά τα κρατικά περιουσιακά στοιχεία. Η βρετανική κυβέρνηση αρνήθηκε να παράσχει ξεχωριστό αριθμό.
Η Βασιλική Καναδική Έφιππη Αστυνομία (RCMP) λέει ότι ο Καναδάς έχει «παγώσει ουσιαστικά» 185 εκατομμύρια δολάρια Καναδά (114 εκατομμύρια ευρώ) σε ρωσικά περιουσιακά στοιχεία και έχει μπλοκάρει συναλλαγές 473 εκατομμύρια δολάρια Καναδά (291 εκατομμύρια ευρώ) ως αποτέλεσμα. Ωστόσο, το Euronews δεν έλαβε καμία ένδειξη για το πόσα – αν υπάρχουν – ανήκαν στη Ρωσική Κεντρική Τράπεζα, καθιστώντας αδύνατη τη διάκριση.
«Μια εντελώς αξιοσημείωτη και ασυνήθιστη κατάσταση»
Η Αυστραλία, η οποία έχει μικρότερο ποσό, αρνήθηκε επίσης να παράσχει ανάλυση. «Δεν υπάρχουν ακριβή νούμερα. Αυτό αξίζει να τονιστεί σε όλα αυτά. Τα μεμονωμένα κράτη μπορεί να έχουν κάποια ιδέα – ή θα έλπιζες ότι θα είχαν μια πρόχειρη ιδέα για το τι ακριβώς ανήκει στις δικαιοδοσίες τους – αλλά υπάρχει πολύ λίγη δημόσια εποπτεία πάνω σε αυτό. Και γι’ αυτό η συζήτηση γίνεται με τόσο ευρείς όρους», δήλωσε ο Francis Bond, ανώτερος συνεργάτης στο δικηγορικό γραφείο Macfarlanes που ειδικεύεται στις διεθνείς κυρώσεις.
«Δεν έχουμε δει ποτέ κάτι τέτοιο να προτείνεται. Και είναι μια απάντηση σε κάτι που θεωρείται ως μια εντελώς αξιοσημείωτη και ασυνήθιστη κατάσταση», εξήγησε, τονίζοντας πως αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο «οι νομικοί κίνδυνοι, οι οικονομικοί και οι πολιτικοί κίνδυνοι είναι τόσο υψηλοί – επειδή δεν έχουμε πραγματικά έναν οδικό χάρτη για να καθορίσουμε πώς μπορεί να γίνει αυτό».
