Politica 89.8
Σκληρή πραγματικότητα για Ευρωπαίους – Για να επανεξοπλιστούν πρέπει να ρωτήσουν το… Πεκίνο
Ενώ διαφαίνεται ότι θα αργήσει, μάλλον, να βγει λευκός καπνός από τις διαπραγματεύσεις για τη λήξη του πολέμου στην Ουκρανία, οι Ευρωπαίοι «αγέρωχα» δηλώνουν ότι θα στέλνουν όπλα στο Κίεβο. Αδειάζοντας όμως τις αποθήκες τους, σημαίνει ότι θα πρέπει να τις ξαναγεμίσουν και αυτό θα κριθεί εν πολλοίς, δυστυχώς για την Ευρώπη, από τους Κινέζους.
Στις 24 Νοεμβρίου ο Πρόεδρος Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα μετά από άτυπη συνάντηση ηγετών της ΕΕ για την Ουκρανία δήλωσε ότι «η ΕΕ είναι δεσμευμένη να συνεχίσει να παρέχει στον πρόεδρο Ζελένσκι όλη τη στήριξη που χρειάζεται – διπλωματική, στρατιωτική, οικονομική». Δύο μέρες μετά, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν σε ομιλία της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, είπε ότι «Η ασφάλεια της Ουκρανίας είναι η ασφάλεια της Ευρώπης».
H αποστολή όπλων στην Ουκρανία, όμως και ο επανεξοπλισμός της Ευρώπης (Rearm Europe) τόσο για αναπλήρωση των απεσταλμένων όπλων, όσο και η «οχύρωση» της Ευρώπης έναντι της Ρωσίας, δεν μπορεί να επιτευχθεί εάν δεν υπάρχουν τα κατάλληλα μέταλλα.
Ειρωνεία
Σαν ειρωνεία αυτά τα διαθέτει η σύμμαχος της Ρωσίας, Κίνα, ήδη από τη δεκαετία του 1950. Όταν τότε οι Ευρωπαίοι οικοδομούσαν την Ευρωπαϊκή Κοινότητα στη βάση ελέγχου των πολύτιμων μεταλλευμάτων, που είναι αναγκαία για την αμυντική βιομηχανία, πολύ πιο μακριά, η κομμουνιστική Κίνα έσκαβε βαθειά να τα βρεί.
Ήδη από τότε, αναφέρει σε ανάλυσή της η Gracia Abad Quintanal είναι καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων στη Universidad Nebrija της Μαδρίτης, η Κίνα άρχισε να εξορύσσει το κοίτασμα Bayan Obo στην Εσωτερική Μογγολία, που σήμερα είναι το μεγαλύτερο ορυχείο σπανίων γαιών στον κόσμο. Μέχρι τη δεκαετία του 1990 είχε αυξήσει σημαντικά τις επενδύσεις της, ώστε να καταστεί παγκόσμιος ηγέτης στην παραγωγή και τη διύλιση.
«Αυτό σημαίνει ότι, όταν η συνεχιζόμενη στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τα υψηλής ισχύος συστήματα τεχνητής νοημοσύνης προκάλεσε εκτόξευση της ζήτησης για σπάνιες γαίες, η Κίνα διέθετε ήδη ένα εκτεταμένο δίκτυο για την εξόρυξη και τη διύλισή τους», υπογραμμίζει η ειδική.
Σφίγγοντας τη στρόφιγκα
Μια ελάχιστη επίδειξη δύναμης της Κίνας έναντι της ΕΕ, ήταν πρόσφατα, όταν στις 9 Οκτωβρίου, το Πεκίνο περιόρισε τις εξαγωγές σπανίων γαιών και τεχνολογίας προς την ΕΕ, αντιδρώντας στην απόφαση της ολλανδικής κυβέρνηση να θέσει υπό τον έλεγχό της την κινεζική εταιρεία Nexperia, με έδρα την Ολλανδία, η οποία παράγει κυρίως τσιπ υπολογιστών για τη βιομηχανία αυτοκινήτων. Το Πεκίνο απαιτούσε άδεια εξαγωγής για όλα τα προϊόντα που κατασκευάζονται χρησιμοποιώντας πάνω από 0,1% σπάνιες γαίες από την Κίνα, ενώ απαγορεύτηκαν πλήρως όλες οι εξαγωγές σπανίων γαιών για την παραγωγή όπλων.
Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, σε εταιρείες που έχουν οποιαδήποτε σχέση με ξένους στρατούς θα αρνείται κατά κανόνα η χορήγηση αδειών εξαγωγής.
Τελικά η Ολλανδία υποχώρηση στις 19 Νοεμβρίου, καθώς οι Ευρωπαίοι έβλεπαν έντρομοι να παίρνουν άδειες από το Πεκίνο με το σταγονόμετρο.
Που τα χρειάζονται οι Ευρωπαίοι
Εξηγώντας, στο αυστριακό Militaer Aktuell, ο Niklas Hintermayer, ειδικός στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, τις αμυντικές τεχνολογίες και τον γεωπολιτικό ρόλο της Κίνας στη δεξαμενή σκέψης MERICS, τη σημασία των σπάνιων γαιών για την ευρωπαϊκή άμυνα, λέει πως είναι κρίσιμα σχεδόν σε όλες τις τεχνολογίες αιχμής.
«Οι ευρωπαϊκοί πύραυλοι, για παράδειγμα, βασίζονται συχνά σε σπάνιες γαίες όπως το νεοδύμιο και το πρασεοδύμιο (π.χ. σε μαγνήτες νεοδυμίου–σιδήρου–βορίου, NdFeB), στο σαμάριο (σε μόνιμους μαγνήτες σαμαρίου–κοβαλτίου) και σε προσθετικά στοιχεία σταθεροποίησης θερμότητας, όπως το δυσπρόσιο.
»Αυτά τα υλικά είναι κρίσιμα για τους «συστημικούς ενσωματωτές» σε συστήματα καθοδήγησης, στόχευσης και ελέγχου. Το σκάνδιο είναι επίσης σημαντικό συστατικό σε ελαφρά κράματα που χρησιμοποιούνται σε αεροσκάφη και μη επανδρωμένα εναέρια συστήματα.
»Δυσπρόσιο και τέρβιο χρησιμοποιούνται σε μαγνήτες υψηλής θερμοκρασίας για κινητήρες τζετ. Συστήματα ραντάρ και σόναρ, συστήματα στοχοποίησης με λέιζερ, μη επανδρωμένα αεροσκάφη, όπλα ακριβείας – παντού χρησιμοποιούνται σπάνιες γαίες. Δεν μιλάμε θεωρητικά. Μιλάμε για το επιχειρησιακό επίπεδο της ευρωπαϊκής αμυντικής ικανότητας»
Τα κινεζικά μέτρα θα μπορούσαν να προκαλέσουν επιπτώσεις σε βάθος χρόνου όσον αφορά τον εφοδιασμό της Ουκρανίας, ειδικά τη στιγμή που οι ΗΠΑ δυσκολεύονται ήδη να συμβαδίσουν με την παραγωγή πολλών προηγμένων οπλικών συστημάτων, σύμφωνα με το Center for Strategic and International Studies (CSIS).
Καταθλιπτική εξάρτηση
Η Ευρώπη είναι τόσο εξαρτημένη που σύμφωνα με εκτιμήσεις, η Κίνα ελέγχει το 60 % της παγκόσμιας εξόρυξης σπανίων γαιών. Αλλά δεν σταματάει εκεί, καθώς το Πεκίνο ελέγχει περίπου το 90 % του παγκόσμιου μεριδίου στην επεξεργασία.
Η Ευρώπη εισάγει περίπου το 98 % των σπανίων γαιών της από την Κίνα· στη Γερμανία, το 95 % των εισαγωγών σπανίων γαιών προέρχεται από την Κίνα. Ακόμη κι όταν η Ευρώπη προμηθεύεται υλικά από άλλες περιοχές, συχνά έχουν προηγουμένως επεξεργαστεί στην Κίνα.
«Αυτή η εξάρτηση υπάρχει εδώ και καιρό, αλλά γίνεται πραγματικά ορατή τώρα, επειδή η Κίνα εξετάζει με ιδιαίτερη αυστηρότητα τις άδειες που αφορούν αμυντικά προϊόντα και υλικά διπλής χρήσης και σε ορισμένες περιπτώσεις δεν τις χορηγεί» λέει ο Hintermayer.
Ταυτόχρονα, ενώ η Ευρώπη πασχίζει να εξασφαλίσει άδειες, η Κίνα συνεχίζει να προμηθεύει τη Ρωσία με σπάνιες γαίες. Αυτό δείχνει ότι τα μέτρα δεν είναι αμιγώς οικονομικά. Οι έλεγχοι στις εξαγωγές μπορούν επίσης να ιδωθούν ως «όπλο» για την αποδυνάμωση των δυτικών αμυντικών βιομηχανιών, προειδοποιεί ο ειδικός.
Εκτίμηση για Ευρωπαίους: Θα περιμένετε καμια 10αριά χρόνια
Για να αποδεσμευτεί από την Κίνα, η ΕΕ θα πρέπει να βασιστεί τόσο στην παραγωγή αυτών των υλικών εντός της ΕΕ όσο και σε εισαγωγές από τρίτες χώρες πέραν της Κίνας. «Δεδομένου ότι η Ευρώπη δεν διαθέτει σήμερα ενεργά ορυχεία σπανίων γαιών, ένα μεγάλο μέρος των πρώτων υλών θα προέρχεται επίσης από μια σειρά πρωτοβουλιών ανακύκλωσης» σημειώνει η Gracia Abad Quintanal, προσθέτοντας όμως ότι είναι μια στρατηγική που συνεπάγεται μια σειρά προκλήσεων.
Πράγματι, οι εναλλακτικές για την Ευρώπη δεν είναι και τόσο εύκολη υπόθεση. Για παράδειγμα οι πρόσφατες συνομιλίες της Κομισιόν με εκπροσώπους του Καζακστάν, δεν γεννά και τόση αισιοδοξία καθώς πολλοί παράγοντες που εμποδίζουν την ευρύτερη οπεριοχή να μπει δυναμικά στον τομέα των κρίσιμων ορυκτών.
Έκθεση του Atlantic Council του 2025, ανέφερε ότι η περιοχή επιβαρύνεται από υψηλό κόστος μεταφορών, έλλειψη υποδομών για εξαγωγές και «ένα περιβάλλον υψηλού επενδυτικού κινδύνου που μειώνει σημαντικά τη βιωσιμότητα της περιοχής σε εμπορικό επίπεδο».
Σύμφωνα με τον Niklas Hintermayer η Ευρώπη ίσως χρειαστεί έως και 10 χρόνια για να απεξαρτηθεί από την Κίνα, δηλαδή εξόρυξη, επεξεργασία και παραγωγή. Ωστόσο, προειδοποιεί ότι χωρίς ασφαλείς αλυσίδες εφοδιασμού, αυτό το χρονοδιάγραμμα θα είναι δύσκολο να τηρηθεί.
Θα αντέξουν τόσο οι Ουκρανοί;
