Politica 89.8
Γ. Ζερβάκης: Ιστορικές προσεγγίσεις από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου
Με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου πριν από 36 χρόνια, στις 9 Νοεμβρίου 1989, αποτυπώθηκε μια από τις πιο καθοριστικές πολιτικά και κοινωνικά στιγμές στην ευρωπαϊκή ιστορία, συμβολίζοντας την κατάρρευση των ανελεύθερων καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού, το τέλος της ψυχροπολεμικής διαίρεσης της Ευρώπης, φθάνοντας μέχρι και την επανένωση της Γερμανίας, μέσα στο νέο ενοποιητικό πλαίσιο που είχε αρχίσει να διαμορφώνεται.
Άρθρο του Γιώργου Α. Ζερβάκη *
Η ανέγερση του Τείχους του Βερολίνου τον Αύγουστο του 1961 από το κομμουνιστικό καθεστώς της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας, είχε σαν κύριο σκοπό να εμποδίζει φαινόμενα μαζικής μετανάστευσης από το Ανατολικό στο Δυτικό Βερολίνο. Το Τείχος αποτέλεσε ένα σημειολογικό σύμβολο των διαφορών που διαμορφώνονταν μεταξύ των ολοκληρωτικών, σοσιαλιστικών καθεστώτων που επιβλήθηκαν δια της βίας και των όπλων στα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και των κρατών του ελεύθερου και δημοκρατικού Δυτικού κόσμου. Το Τείχος του Βερολίνου δεν προκάλεσε μόνον τον χωρισμό οικογενειών επι τρείς σχεδόν δεκαετίες, αντιπροσώπευε τον άξονα αντιπαράθεσης μεταξύ των δυο στρατοπέδων, της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών και της συμμαχίας των Δυτικών κρατών.
Από τα μέσα της δεκαετίας του ’80, είχαν αρχίσει να αναπτύσσονται δειλά δειλά πολιτικές μετατοπίσεις στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, μετατοπίσεις που βασίζονταν στο πλαίσιο αλλαγών μεταρρυθμίσεων που είχε αρχίσει να εισαγάγει ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο είχαν αρχίσει να διαμορφώνονται έντονα αιτήματα των κοινωνιών αυτών για αλλαγές σε όλες τις σοσιαλιστικές χώρες. Η χώρα που αποτέλεσε κομβικό σημείο αναφοράς ήταν η Πολωνία, με τις ραγδαίες εξελίξεις των διεκδικήσεων του κινήματος Αλληλεγγύη υπό τον Λεχ Βαλέσα, απέναντι στο σκληρό κομμουνιστικό καθεστώς του Στρατηγού Γιαρουζέλσκι.
Καθώς ενισχύονταν μέρα με την μέρα οι κοινωνικές διαμαρτυρίες με την συμμετοχή χιλιάδων πολιτών για διεκδικήσεις δημοκρατικών ελευθεριών, για τέλος του μονοκομματικού ολοκληρωτισμού πέντε δεκαετιών σε όλες τις χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας, το καθεστώς Χόνεκερ της Ανατολικής Γερμανίας, έδωσε στις 9 Νοεμβρίου 1989 το δικαίωμα στους πολίτες του να μπορούν να περάσουν τα σύνορα, εξέλιξη που οδήγησε τελικά στην πτώση του Τείχους του Βερολίνου.
Η ειρηνική επανάσταση των κοινωνιών των κρατών όπου επιβλήθηκαν τα ολοκληρωτικά καθεστώτα του υπαρκτού σοσιαλισμού, δεν είχαν απλά μεμονωμένους τοπικούς, εθνικούς συμβολισμούς. Σημάδεψαν την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια ιστορία. Γεγονότα όπως η πτώση του Τείχους του Βερολίνου, συνέβαλαν καθοριστικά στο ντόμινο της κατάρρευσης του υπαρκτού σοσιαλισμού στην Ανατολική Ευρώπη, στο τέλος των ψυχροπολεμικών διαιρέσεων, αλλά και στην επανένωση της Γερμανίας που πέρασε μέσα από την επαναδιαμόρφωση της ενοποιητικής διαδικασίας, με τον καθοριστικό ρόλο της γαλλογερμανικής συνεργασίας.
Τριάντα έξι χρόνια μετά, οι συμβολισμοί από την πτώση του Τείχους, την κατάρρευση του ολοκληρωτισμού, έως την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, που προκλήθηκαν από την ενδυνάμωση των δημοκρατικών κινήσεων στην Ανατολική Ευρώπη, παραμένουν εξαιρετικά επίκαιροι, υπενθυμίζοντας μας τις αξίες και τις αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας, επι κάθε είδους ολοκληρωτισμού. Το Τείχος του Βερολίνου, σήμερα που η Ουκρανία συνεχίζει να δέχεται την επιθετικότητα της ρωσικής εισβολής, μας θυμίζει το παρελθόν που βίωσε η ήπειρος μας, μας υπενθυμίζει όσους αγωνίστηκαν για την διεκδίκηση της ελευθερίας τους, αλλά και το νόημα της ουσιαστικής ευρωπαϊκής ενότητας απέναντι στις δυνάμεις των άκρων, που εκφράζουν την επιστροφή στο παρελθόν των διαιρέσεων και της καταπίεσης.
* Ο κ. Γιώργος Α. Ζερβάκης , είναι εκπρόσωπος των Ευρωπαίων Φεντεραλιστών Κρήτης. Το άρθρο έχει γραφεί για τον ιστότοπο Politica.gr
