Politica 89.8
Καμία βιώσιμη ανάπτυξη χωρίς αυτόν: Ο πολιτισμός διεκδικεί θέση στους νέους παγκόσμιους στόχους του ΟΗΕ
Ο πολιτισμός διεκδικεί για πρώτη φορά θέση στο κέντρο της παγκόσμιας αναπτυξιακής ατζέντας. Μετά τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (Sustainable Development Goals- SDG) που θεσπίστηκαν το 2015, η διεθνής κοινότητα αναζητά το πλαίσιο που θα ακολουθήσει, καθώς η τρέχουσα ατζέντα λήγει το 2030.
Η UNESCO και δεκάδες χώρες πιέζουν να θεσπιστεί αυτόνομος στόχος για τον πολιτισμό — όχι ως «πολυτέλεια», αλλά ως παράγοντας οικονομικής ισχύος, κοινωνικής συνοχής και δημοκρατίας. Το αίτημα ενισχύθηκε έντονα στη Mondiacult 2025, όπου η πλειονότητα των κρατών τόνισε ότι ο πολιτισμός δεν αποτελεί διακόσμηση, αλλά κομμάτι της ανάπτυξης, της ταυτότητας και της καθημερινής ζωής.
Τώρα, η UNESCO παρουσιάζει νέα δεδομένα και τα κράτη καλούνται να αποφασίσουν αν ο πολιτισμός θα αναβαθμιστεί από «παράμετρο» σε κεντρικό πυλώνα του επόμενου παγκόσμιου πλαισίου.
Τι δείχνουν τα στοιχεία της UNESCO
Η νέα παγκόσμια έκθεση πολιτιστικών πολιτικών, που παρουσιάστηκε στη Βαρκελώνη, καταγράφει μια εντυπωσιακή αλλαγή:
- 93% των κρατών-μελών δηλώνει ότι ο πολιτισμός είναι κεντρικός άξονας στα εθνικά σχέδια ανάπτυξης (από 88% πριν τέσσερα χρόνια).
- Οι πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες αντιστοιχούν στο 3,39% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
- Παράγουν 3,55% των θέσεων εργασίας.
- Ο πολιτιστικός τουρισμός αποφέρει 741,3 δισ. δολάρια (640 δισ. ευρώ) ετησίως σε 250 πόλεις του κόσμου.
Με άλλα λόγια, ο πολιτισμός έχει οικονομικό βάρος αντίστοιχο με μεγάλους βιομηχανικούς τομείς, αλλά εξακολουθεί να μην αντιμετωπίζεται ως προτεραιότητα στις δημόσιες πολιτικές.
Γιατί χρειάζεται ένας αυτόνομος στόχος;
Η UNESCO υπενθυμίζει ότι ο πολιτισμός δεν είναι μόνο τέχνες και μνημεία. Είναι «τρόποι ζωής, αξίες, παραδόσεις και πεποιθήσεις» — δηλαδή η ίδια η βάση της κοινωνικής συνοχής. Ως τέτοιος, αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα.
Η ύπαρξη ενός ξεχωριστού στόχου θα υποχρέωνε τα κράτη:
- να τον προστατεύσουν ως δημόσιο αγαθό,
- να τον εντάξουν σε αναπτυξιακές πολιτικές,
- να διαθέσουν πόρους και δράσεις για την πολιτιστική βιωσιμότητα,
- να αναγνωρίσουν τη σύνδεσή του με όλους τους υπόλοιπους στόχους (εκπαίδευση, ισότητα, αστική ανάπτυξη, υγεία).
Όπως επισημαίνουν ειδικοί, χωρίς πολιτισμό δεν μπορεί να υπάρξει ούτε συμμετοχική κοινωνία ούτε βιώσιμη ανάπτυξη.
Τι εμποδίζει την υιοθέτηση του στόχου
Η πρόοδος είναι υπαρκτή αλλά άνιση. Στο «Pact for the Future» του 2024 ο πολιτισμός συμπεριλήφθηκε, αλλά μαζί με τον αθλητισμό — όχι ως αυτόνομο κεφάλαιο.
Το αν θα κατοχυρωθεί τελικά ως SDG θα κριθεί από:
- τις διαπραγματεύσεις μεταξύ κρατών-μελών,
- τη στάση μεγάλων διεθνών οργανισμών,
- το αν υπάρχει ισχυρή πολιτική βούληση να αλλάξει το μοντέλο ανάπτυξης.
Παρότι η Νότια Αφρική έχει θέσει τον πολιτισμό ψηλά στην ατζέντα της G20 για το 2025, η συζήτηση παραμένει ανοιχτή και χωρίς συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα.
Ένα στοίχημα για το μέλλον
Ο πολιτισμός αντιμετωπίζεται πλέον όχι ως «παράρτημα» άλλων πολιτικών, αλλά ως δυναμική δύναμη που επηρεάζει την οικονομία, την εκπαίδευση, τη δημοκρατία και τις κοινότητες. Η πρόταση για έναν αυτόνομο στόχο συνοψίζεται σε μια φράση που κερδίζει έδαφος διεθνώς:
«Να διασφαλίσουμε την πολιτιστική βιωσιμότητα για την ευημερία όλων».
Αν ο ΟΗΕ το υιοθετήσει, θα πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες αλλαγές στη διεθνή αναπτυξιακή ατζέντα των τελευταίων δεκαετιών.
*Βασισμένο σε άρθρο του The Conversation.
