Politica 89.8
Για να σε πιστέψουν, πρέπει να πεθάνεις: Ο επικηρυγμένος από τη Μαφία συγγραφέας του Γόμορρα Ρομπέρτο Σαβιάνο μετανιώνει για όλα
Την περασμένη Δευτέρα, ο Ρομπέρτο Σαβιάνο έκλεισε εν μέρει μια πληγή που είχε ανοίξει πριν από 17 χρόνια. Το Εφετείο της Ρώμης, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο, αποφάνθηκε ότι τον Μάρτιο του 2008, η φατρία Καζάλι, η πιο φοβερή φατρία της Καμόρα εκείνη την εποχή, τον είχε όντως απειλήσει με θάνατο.
Το δικαστήριο καταδίκασε τον «κάπο» Ρομπέρτο Μπιντόνιεττι και τον δικηγόρο της φατρίας, Μικέλε Σαντονάστασο, ο οποίος είχε διαβάσει ένα κείμενο στην αίθουσα του δικαστηρίου κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης δίκης της Καμόρα, ζητώντας τη μεταφορά της υπόθεσης σε άλλο δικαστήριο και κατηγορώντας ευθέως τον Σαβιάνο, ο οποίος είχε εκδώσει το βιβλίου του Γόμορρα το 2006, και τη δημοσιογράφο Ροζάρια Καπακιόνε ότι επηρέασαν τους δικαστές με τις πληροφορίες τους.
Ο Σαντονάστασο τους επέρριψε την ευθύνη για μια πιθανή καταδίκη, η οποία όντως προέκυψε αργότερα. Εκείνη τη μέρα, η ζωή του Σαβιάνο άλλαξε για πάντα.
Από τότε ο Σαβιάνο αναγκάζεται να ζει κρυμμένος, πάντα με προστασία σωματοφύλακα. Έφυγε από την Ιταλία και πέρασε αρκετό καιρό κρυμμένος στις ΗΠΑ.
Η ιστορία του συγγραφέα – έχει πουλήσει εκατομμύρια βιβλία και έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 50 χώρες – είναι ευρέως γνωστή αλλά το ιταλικό δικαστικό σύστημα δεν το είχε δικαιώσει -μέχρι σήμερα.
«Οι πολιτικοί πρέπει να λογοδοτήσουν στους ψηφοφόρους τους ότι θα κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να φιμώσουν τον Σαβιάνο, ο οποίος, καταγγέλλοντας την εγκληματική διείσδυση, βλάπτει τη φήμη της Ιταλίας»
17 χρόνια μετά ο Σαβιάνο νιώθει ότι κέρδισε μια ηθική νίκη. Στο άκουσμα της ετυμηγορίας ο Σαβιάνο κατέρρευσε, ανήμπορος να σταματήσει να κλαίει.
Μέσα στα χρόνια ήταν αντιμέτωπος με ένα σύστημα που τον υπονόμευε, τον αμφισβητούσε και τον μισούσε. Οι επικρίσεις ήταν πολλές, ειδικά από πολιτικούς, οι οποίοι τον έχουν κατηγορήσει ότι σχεδόν ζει από την υπερβολή και πλουτίζει κάνοντάς το -ακόμη και ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι επιτέθηκε στον συγγραφέα του Γόμορρα το 2010 επειδή «αμαύρωνε την εικόνα της Ιταλίας».
Ο Σαβιάνο έχει έρθει σε σύγκρουση κυρίως με την ακροδεξιά στην κριτική του για τη μεταναστευτική πολιτική της, η οποία αντέδρασε ακόμη και απειλώντας να του αφαιρέσει την προστασία του ενώ υπό την κυβέρνηση της Τζόρτζια Μελόνι, ακυρώθηκε μια συνεργασία του με τη RAI. Η τωρινή απόφαση τον δικαιώνει.
«Φοβόμουν ότι η ετυμηγορία δεν θα ήταν ευνοϊκή» είπε στην El Pais. «Αν και η πρωτόδικη απόφαση, η οποία ήταν καταδικαστική, φαινόταν αμετακίνητη, ποτέ κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για την έκβαση μιας δίκης».
«Καθώς ο δικαστής διάβαζε την ποινή κατά του αρχηγού της φατρίας Καζάλι, Φραντσέσκο Μπιντόνιεττι, και του πρώην δικηγόρου του, Μικέλε Σαντονάστασο, όλη μου η ζωή πέρασε μπροστά από τα μάτια μου, όχι μόνο τα τελευταία χρόνια που ζω υπό φρούρηση, αλλά και τα χρόνια πριν από αυτό. Τα χρόνια που ήμουν ελεύθερος. Σκέφτηκα πόση ζωή έχω σπαταλήσει σε έναν αγώνα που με έκανε στόχο όχι μόνο για εγκληματικές οργανώσεις αλλά και για τους πολιτικούς που, ανίκανοι να αντιμετωπίσουν το εγκληματικό φαινόμενο, κατηγορούν όποιον μιλάει γι’ αυτό επειδή ‘συκοφαντεί’ την Ιταλία».
Κάποιος που δεν είναι εξοικειωμένος με όλη την ιστορία, μπορεί να σκεφτεί ότι οι ποινές είναι πολύ ελαφριές -ενάμιση έτος για τον Μπιντόνιεττι, 14 μήνες για τον δικηγόρο του. «Πρώτα απ’ όλα, αυτή είναι η ποινή που επιβάλλεται για αυτόν τον τύπο εγκλήματος: μια απειλή με μαφιόζικες επιβαρυντικές περιστάσεις» εξηγεί ο συγγραφέας.
«Θα πρόσθετα μια σημαντική λεπτομέρεια: αυτός ο τύπος εγκλήματος είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποδειχθεί, οπότε το γεγονός ότι το αφεντικό και ο πρώην δικηγόρος του έχουν καταδικαστεί δείχνει ότι η απειλή έγινε τόσο κατάφωρα που δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας. Αυτή η καταδίκη έχει επίσης τεράστια αξία γιατί αποδεικνύει για πρώτη φορά ότι οι εγκληματικές οργανώσεις φοβούνται περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο να γίνεται λόγος γι’ αυτές, να μιλάει κάποιος. Οι έρευνες, οι δίκες και οι καταδίκες, αν δεν πει ή γράψει κάποιος την ιστορία, περιορίζονται σε λίγους που παρακολουθούν το θέμα. Η ιστορία φτάνει σε όλους, αποκαλύπτει τη δυναμική και τις κάνει αναγνωρίσιμες».
Για όποιον δεν ζει στην Ιταλία, είναι δύσκολο να κατανοήσει κανείς γιατί αυτό που συνέβη το 2008 δεν ήταν ξεκάθαρο, γιατί δεν μπορούσαν όλοι να συμφωνήσουν ότι ήταν μια μαφιόζικη απειλή. Ίσως γι’ αυτό η είδηση είχε τόσο μεγάλο αντίκτυπο στο εξωτερικό -γιατί είναι εκπληκτικό το ότι στην Ιταλία δεν ήταν ηλίου φαιενότερον.
«Δεν είναι δικαιοσύνη αν δεν προστατεύει τα θύματα σε ανθρώπινα χρονικά πλαίσια… και τα 17 χρόνια είναι αντικειμενικά πάρα πολλά»
«Αυτό το κείμενο χαρακτηρίστηκε αμέσως ως «διακήρυξη» από τον τότε Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, Βιντσέντσο Γκαλγκάνο, και τον Εθνικό Εισαγγελέα κατά της Μαφίας, Πιερ Λουίτζι Βίνια, οι οποίοι ήταν εξοικειωμένοι με τη δυναμική της δίκης, και ειδικότερα, αυτού του τύπου δίκες, επειδή απηχούσε τις δηλώσεις τρομοκρατικών οργανώσεων», εξηγεί ο Σαβιάνο.
«Αυτό το έγγραφο δήλωνε ότι αν τα αφεντικά καταδικάζονταν, θα ήταν δικό μας λάθος: λόγω των άρθρων μας, των καταγγελιών μας, της επιρροής μας στους δικαστές.
Μετά την ανάγνωση του εγγράφου – κάτι εντελώς ασυνήθιστο, καθώς οι αιτήσεις παραπομπής συνήθως υποβάλλονται και δεν διαβάζονται δημόσια – ο δικηγόρος του Μπιντόνιεττι έβγαλε την τήβεννό του.
Ήταν μια συμβολική κίνηση για να δείξει ότι, από εκείνο το σημείο και στο εξής, το παιχνίδι θα παιζόταν έξω από αυτούς τους τοίχους, γιατί η ανάγνωση αυτής της διακήρυξης είχε ακριβώς αυτόν τον σκοπό: να ενημερώσει τους έξω, σε περίπτωση καταδίκης, ποιος ήταν υπεύθυνος. Οπότε θα έλεγα ότι και στην Ιταλία, όλα ήταν ξεκάθαρα από την αρχή, ειδικά αφού, μετά την ανάγνωση αυτού του εγγράφου, αύξησαν την προστασία μου από το τρίτο επίπεδο στο δεύτερο. Αυτό που έλειπε ήταν μια τελική ετυμηγορία, και θα μπορούσαμε να ανοίξουμε ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο πάνω σε αυτό, μιλώντας για την αργοπορία του ιταλικού δικαστικού συστήματος, μια αργοπορία που προστατεύει αποτελεσματικά τις εγκληματικές οργανώσεις. Ένα έγκλημα που διαπράττεται σήμερα θα τιμωρηθεί μετά από 10, 15 ή 20 χρόνια».
«Δεν είναι δικαιοσύνη αν δεν προστατεύει τα θύματα σε ανθρώπινα χρονικά πλαίσια… και τα 17 χρόνια είναι αντικειμενικά πάρα πολλά», ξεκαθάρισε ο Σαβιάνο.
Ο Σαβιάνο, ακόμη και στο άρθρο που δημοσίευσε στην Corriere della Sera την ημέρα της ακρόασης, o Σαβιάνο μοιάζει να κατηγορεί τον εαυτό του για όλα, να νιώθει ένοχος για όλα.
«Μου έκλεψαν τη ζωή. Και τους άφησα να την κλέψουν» είπε. «Η λίστα με τα πράγματα που θα μπορούσα να είχα κάνει διαφορετικά για να προστατεύσω τον εαυτό μου, για να αποφύγω να καταστρέψω τη ζωή μου, να την καταστρέψω για τον εαυτό μου και όσους με αγαπούν είναι μεγάλη», εξηγεί ο Σαβιάνο στην El Pais.
«Όταν έγραφα το Γόμορρα, θα μπορούσα να είχα χρησιμοποιήσει πλασματικά ονόματα. Αυτό θα ήταν το πρώτο προστατευτικό πεδίο. Θα μπορούσα να είχα σταματήσει να υπερασπίζομαι τα λόγια μου, ακόμη και μπροστά σε έναν εχθρικό πολιτικό που προτιμούσε να με κατηγορεί ότι πλουτίζω, που υποσχέθηκε να καταργήσει την προστασία μου αντί να δει τον τζίρο της μαφίας και να βάλει χέρι σε αυτό που η CGIA του Μέστρε ορίζει ως την τέταρτη μεγαλύτερη βιομηχανία της χώρας, με ετήσιο τζίρο άνω των 40 δισεκατομμυρίων ευρώ – μια χαμηλή εκτίμηση, λαμβάνοντας υπόψη μόνο όσα έρχονται στο φως σε έρευνες και καταδίκες σε δίκες. Αντ’ αυτού, εκτέθηκα, συνέχισα να γράφω, χωρίς να συνειδητοποιήσω ότι θα ήμουν μόνος».
Η εντύπωση είναι ότι ο Σαβιάνο είναι πολύ σκληρός με τον εαυτό του, σχεδόν σαν να είχε κάνει το λάθος να επιδιώξει τη φήμη ή την επιτυχία.
«Το θέμα φαίνεται περίπλοκο, αλλά είναι στην πραγματικότητα πολύ απλό. Ήθελα να μιλήσω για την περιοχή μου και τι συνέβαινε εκεί. Κατάφερα να δείξω ότι οι εγκληματικές οργανώσεις παίρνουν εργατικό δυναμικό από όπου υπάρχει φτώχεια, αλλά επενδύουν στις πλουσιότερες περιοχές της χώρας, κυρίως στη βόρεια Ιταλία. Όταν τα είπα όλα αυτά, δέχθηκα επίθεση από τις εγκληματικές οργανώσεις για τις οποίες είχα μιλήσει και από ένα μεγάλο μέρος των πολιτικών, που ήθελαν και συνεχίζουν να θέλουν να υπερασπιστούν την αδράνειά τους μπροστά στην εγκληματική οικονομία. Με κατηγόρησαν ότι αναφερόμουν για να αναζητήσω φήμη και επιτυχία, και το έκαναν παρά το γεγονός ότι ζω μια ζωή ως φυγάς εδώ και 20 χρόνια. Πιστεύω ότι είναι δική μου ευθύνη που δεν έσωσα το σώμα μου από αυτό το μαρτύριο».
«Αν απειλείσαι από την Καμόρα και σε μηνύουν η Πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι και ο αναπληρωτής της Ματέο Σαλβίνι, νομίζω ότι η απαισιοδοξία μου είναι κατανοητή», σχολιάζει ο Σαβιάνο για την κούραση και απελπισία του να ζει ούτε νεκρός, ούτε ζωντανός.
«Μου έκλεψαν τη ζωή. Και τους άφησα να την κλέψουν. Η λίστα με τα πράγματα που θα μπορούσα να είχα κάνει διαφορετικά για να προστατεύσω τον εαυτό μου, για να αποφύγω να καταστρέψω τη ζωή μου, να την καταστρέψω για τον εαυτό μου και όσους με αγαπούν είναι μεγάλη»
Ο Σαλβίνι τον έχει καταγγείλει επειδή τον αποκάλεσε «υπουργό της «malavita»» (εγκλήματος). Η Μελόνι υπέβαλε μήνυση εναντίον του το 2020 επειδή την αποκάλεσε «μπάσταρδο» μετά τον θάνατο ενός παιδιού μετανάστη στη Μεσόγειο και τις επιθέσεις της σε ΜΚΟ που σώζουν ζωές στη θάλασσα. Ο Σαβιάνο διατάχθηκε να της πληρώσει 1.000 ευρώ το 2023.
Όμως η θανατική απειλή της Καμόρα επάνω του τον έκανε και πιο δυνατό απέναντι στην κριτική, τις διαμάχες ή μηνύσεις.
«Με τα χρόνια συνειδητοποίησα ότι δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από τις μαφιόζικες απειλές. Από την άλλη, οι πολιτικές επιθέσεις είναι πολύ ύπουλες γιατί επιδιώκουν να κατασκευάσουν ένα παράλληλο και ψευδές αφήγημα για σένα. Πολλοί πολιτικοί με χρησιμοποίησαν, και συνεχίζουν να με χρησιμοποιούν, για πολιτική προπαγάνδα, και αυτό δημιούργησε ένα κλίμα μίσους και δυσπιστίας προς εμένα».
Ο Σαβιάνο είπε ότι δεν έχει λάβει κανένα μήνυμα υποστήριξης και αλληλεγγύης από πολιτικούς προς το πρόσωπο του. Δεν τον νοιάζει.
«Δεν με αφορούν τα προσωπικά μηνύματα. Οι πολιτικοί θα έπρεπε να έχουν το θάρρος να δείξουν την αλληλεγγύη τους δημόσια. Τα προσωπικά μηνύματα είναι μικρής χρησιμότητας» λέει.
«Οι περισσότεροι Ιταλοί πολιτικοί είναι εντελώς ανίκανοι όσον αφορά τις εγκληματικές οργανώσεις και τη διείσδυσή τους στον νόμιμο οικονομικό ιστό, από τις κατασκευές στην υγειονομική περίθαλψη, από τη διαχείριση αποβλήτων στον τουρισμό έως τον έλεγχο των κυριότερων λιμένων της Ιταλίας», εξηγεί ο Σαβιάνο.
«Τόσο ανίκανοι που προτιμούν τη σιωπή, και επίσης προτιμούν όποιος μιλάει να έχει όσο το δυνατόν λιγότερη ορατότητα. Και όταν δεν είναι δυνατόν να τους φιμώσουν, ανακύπτουν απειλές: «Όταν κυβερνήσουμε, θα αφαιρέσουμε τη συνοδεία του Σαβιάνο», απείλησε ο Σαλβίνι κατά την προεκλογική του εκστρατεία» πρόσθεσε.
Αν και είναι ακατανόητο για κάποιον που δεν ζει στη Ιταλία γιατί πολιτικοί όπως ο Σαλβίνι και το κόμμα της Μελόνι αμφισβητούν αν ο Σαβιάνο πρέπει να έχει προστασία από τα συνδικάτα του εγκλήματος, ο ίδιος γνωρίζει γιατί.
«Πρέπει να λογοδοτήσουν στους ψηφοφόρους τους ότι θα κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να φιμώσουν τον Σαβιάνο, ο οποίος, καταγγέλλοντας την εγκληματική διείσδυση, βλάπτει τη φήμη της Ιταλίας», σημειώνει ο Σαβιάνο που αναγνωρίζει ένα ολέθριο μοτίβο.
«Ο Τζιοβάνι Φαλκόνε, ο δικαστής που δολοφονήθηκε από τη Μαφία το 1992, είχε φίλους μόνο μετά τον θάνατό του. Πριν από αυτό, κατηγορήθηκε για κάθε είδους ατιμία»
«Ο Τζιοβάνι Φαλκόνε, ο δικαστής που δολοφονήθηκε από τη Μαφία το 1992, είχε φίλους μόνο μετά τον θάνατό του. Πριν από αυτό, κατηγορήθηκε για κάθε είδους ατιμία. Μια ιδιοφυΐα του νόμου κατά της Μαφίας, ο άνθρωπος που έθεσε τα θεμέλια για τον παγκόσμιο αγώνα κατά των εγκληματικών οργανώσεων, στην Ιταλία τον αποκαλούσαν «ματαιόδοξο», κατηγορώντας τον ότι έκανε τα πάντα για την καριέρα και την ορατότητά του» λέει.
«Έχω μια επιθυμία, την είχα από πάντα», λέει. «Να βάλω μπρος μια μοτοσικλέτα και να φύγω, χωρίς προορισμό και χωρίς να χρειάζεται να πω σε κανέναν πού πηγαίνω. Δεν το έχω κάνει ποτέ. Η ελευθερία μου είναι ένα όνειρο, δεν ξέρω αν και πότε θα γίνει πραγματικότητα. Έχω την αίσθηση ότι πολλά εξαρτώνται από μένα, αλλά η αλήθεια είναι ότι δεν ξέρω από πού να αρχίσω. Για να ξαναχτίσω μια νέα ζωή, κάπου που δεν θα με βρουν ποτέ, θα έπρεπε να φύγω μακριά, να αφήσω τα πάντα και όλους πίσω. Δεν είμαι ικανός να το κάνω αυτό».
«Για να σε πιστέψουν, πρέπει να πεθάνεις, όπως ο Φαλκόνε, ή να ρισκάρεις τον θάνατο. Σε τι κόσμο ζούμε;» αναρωτήθηκε.
