Politica 89.8
Δημογραφικό: Η δύσκολη «θεραπεία» και οι αγορές εργασίας του μέλλοντος
Απανωτά «καμπανάκια» ηχούν εξαιτίας της γήρανσης του πληθυσμού. Το δημογραφικό πρόβλημα ταλανίζει τη χώρα και αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του 21ου αιώνα. Νέες δοκιμασίες αναδύονται στην οργάνωση της αγοράς εργασίας σε ένα περιβάλλον μειωμένου εργατικού δυναμικού.
Σε μείζον πρόβλημα εξελίσσεται το δημογραφικό (και) για την ελληνική οικονομία οδηγώντας σε μετασχηματισμό, μεταξύ άλλων, την αγορά εργασίας. Η νέα πραγματικότητα θα έχει χρώμα… γκρίζο
Είναι χαρακτηριστικό ότι η συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού, λόγω της γήρανσης, εκτιμάται ότι μπορεί να προκαλέσει μέχρι το 2050 μείωση στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ στις χώρες του ΟΟΣΑ κατά 8% σε σχέση με το 2021. Η εκτίμηση για την αντίστοιχη μείωση στην Ελλάδα, αν δεν ληφθούν μέτρα, είναι περίπου διπλάσια (15%), λόγω της αυξημένης επιβάρυνσης της χώρας μας από τις δυσμενείς δημογραφικές εξελίξεις.
Αναπόφευκτα η αγορά εργασίας θα χρειαστεί να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Το εργατικό δυναμικό της χώρας θα συρρικνωθεί και το ρητό «τόπο στα νιάτα»… δεν θα ισχύει πια.
Συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού λόγω της γήρανσης του πληθυσμού
Οι νέες συνθήκες
Στο 2ο ετήσιο συνέδριο του Κέντρου Κρήτης του ΟΟΣΑ για τη Δυναμική των Πληθυσμών με θέμα «Δημογραφικές μεταβολές: Διαμορφώνοντας τις αγορές εργασίας του αύριο», αναδείχθηκε η ανάγκη οι αγορές εργασίας του μέλλοντος να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες.
Είναι γεγονός πως ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων, δηλαδή η αναλογία των ατόμων (ηλικίας 65 ετών και άνω) σε σχέση με τον πληθυσμό εργάσιμης ηλικίας (άτομα ηλικίας 20 έως 64 ετών), έχει αυξηθεί αισθητά τα τελευταία 20 χρόνια.
Το 2004 ήταν στο 26,8% που σημαίνει ότι αντιστοιχούσαν περίπου τέσσερις πολίτες σε ηλικία εργασίας για κάθε άτομο μεγαλύτερο των 65 ετών. Δέκα χρόνια μετά ο δείκτης εκτοξεύτηκε στο 37% που αντιστοιχεί σε περίπου τρεις πολίτες σε ηλικία εργασίας για κάθε άτομο μεγαλύτερο των 65 ετών.
Ο πληθυσμός άνω των 65 ετών αυξάνεται ραγδαία, ενώ η μέση ηλικία του πληθυσμού ανεβαίνει (η διάμεσος ηλικία σε εθνικό επίπεδο είναι περίπου τα 46,1 έτη). Αυτό σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας θα αποτελούν ολοένα και μεγαλύτερο κομμάτι του ενεργού δυναμικού.
Οι γενιές εργαζομένων που έχουν πληγεί περισσότερο στην Ελλάδα τα τελευταία 20 χρόνια (περίοδο που περιλαμβάνει τη μακρά οικονομική κρίση του 2008-2018) είναι κυρίως οι Gen Y (Millennials) και η Gen Z (η νεότερη γενιά που εισήλθε στην αγορά εργασίας). Ωστόσο, σοβαρές επιπτώσεις δέχθηκε και η Gen X.
Οι «δεξαμενές» εργαζομένων
«Υπάρχουν επιπτώσεις από το δημογραφικό πρόβλημα στην αγορά εργασίας και αυτό είναι το μεγάλο ζήτημα. Στην Ελλάδα από τις μελέτες του ΟΟΣΑ, σήμερα έχουμε γύρω στα 6,5 περίπου εκατομμύρια ανθρώπους σε παραγωγική ηλικία, αλλά το 2050 θα έχουμε δύο εκατομμύρια λιγότερα. Μείωση 30%, η οποία οδηγεί σε μείωση και του ακαθάριστο προϊόντος της χώρας γύρω στο 15%» ανέφερε ο Άρης Αλεξόπουλος, επικεφαλής του Κέντρου Κρήτης ΟΟΣΑ για τη Δυναμική των Πληθυσμών.
«Μόνο με το μνημόνιο μέσα σε 5 χρόνια χάσαμε 25% από το ακαθάριστο προϊόν μας και αν δεν κάνουμε κάτι τώρα, το 2050, με πιο αργό ρυθμό, όχι το δραματικό αυτό που συνέβη μέσα σε μία πενταετία (…) θα έχουμε μία δραματική μείωση στο βιοτικό επίπεδο της χώρας», συμπλήρωσε.
Στα σενάρια που εξετάζονται σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ για την αντιμετώπιση των προκλήσεων, κεντρικό ρόλο έχει η αξιοποίηση δεξαμενών εργατικού δυναμικού, οι οποίες σήμερα εμφανίζουν χαμηλά ποσοστά συμμετοχής στην αγορά εργασίας.
Ειδικότερα στην Ελλάδα, η ανεργία των γυναικών μετρήθηκε στο 11% τον Σεπτέμβριο 2025, ενώ η ανεργία των ανδρών ανήλθε σε 6%. Τον ίδιο μήνα η ανεργία των νέων ηλικίας 15-24 διαμορφώθηκε στο 19%, ενώ η συνολική ανεργία ήταν 8%.
Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχουν σημαντικά περιθώρια για την αύξηση του εργατικού δυναμικού με την ενσωμάτωση περισσότερων γυναικών και νέων.
Παράλληλα, αυτό που άμεσα θα μπορούσε να αποδώσει, όπως δείχνουν παραδείγματα από τη διεθνή πρακτική που θα συζητηθούν στο συνέδριο (Ισπανία), είναι η αξιοποίηση της νόμιμης μετανάστευσης για την στοχευμένη κάλυψη ελλείψεων στην αγορά εργασίας.
Τα… γκρίζα μαλλιά
Καθώς λοιπόν ο ενεργός πληθυσμός της χώρας μας μειώνεται, με την πτώση να είναι μεγαλύτερη στην πιο δυναμική ηλικιακή κατηγορία των νέων, αυξάνεται η εξάρτηση από εργαζομένους σε μεγαλύτερη ηλικία. Οι εκτιμήσεις για το ενεργό εργατικό δυναμικό δεν είναι αισιόδοξες και οδηγούν σε άνοδο των ηλικιακών ομάδων 55-64 και άνω των 65 ετών.
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ και τον κ. Αλεξόπουλο, οι αγορές εργασίας του μέλλοντος θα χρειασθεί να προσαρμοσθούν σε συνθήκες όπου θα κυριαρχούν οι μεσήλικες και οι μεγαλύτερης ηλικίας άνθρωποι.
Οι εκτιμήσεις για το ενεργό εργατικό δυναμικό οδηγούν σε άνοδο των ηλικιακών ομάδων 55-64 και άνω των 65 ετών
Πρόσφατη έρευνα του Κέντρου Κρήτης του ΟΟΣΑ για τη Δυναμική των Πληθυσμών, η οποία θα παρουσιαστεί στο συνέδριο, μελετά την επίδραση της γήρανσης στην παραγωγικότητα των εργαζομένων, όπου φαίνεται ότι δεν επιβεβαιώνεται η κυρίαρχη άποψη ότι η γήρανση επιφέρει αναγκαστικά μείωση της παραγωγικότητας. Η κατανόηση της σύνδεσης μεταξύ της ηλικιακής δομής του εργατικού δυναμικού και της παραγωγικότητας συνιστά κρίσιμο παράγοντα για τον σχεδιασμό των πολιτικών που θα καθορίσουν την αγορά εργασίας.
Η έρευνα υπογραμμίζει την ανάγκη για πολιτικές που προωθούν τη δια βίου μάθηση μέσω της κατάρτισης και της επανακατάρτισης, τη διευκόλυνση της εργασιακής κινητικότητας των 50+ εργαζομένων, τη δημιουργία νέων υπηρεσιών και επαγγελμάτων που σχετίζονται με τη μακροχρόνια φροντίδα και την υγιή γήρανση.
Λόγω της αύξησης του προσδόκιμου ζωής και του δημογραφικού προβλήματος, υπάρχει πιθανότητα τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης να αυξηθούν αν και σε αυτή τη φάση δεν εξετάζεται ένα τέτοιο σενάριο.
