Politica 89.8
Φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός στην Ευρώπη – Η Ελλάδα στην κορυφή, με πέντε περιοχές να ξεχωρίζουν
Στην υψηλότερη κατηγορία κινδύνου από φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό στην ΕΕ (πάνω από 33% του πληθυσμού) εντάσσονται πέντε περιφέρειες της Ελλάδας στο σύνολο των χωρών – μελών, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat.
Το 2024 το 24,2% των παιδιών ηλικίας κάτω των 18 ετών στην ΕΕ ζούσαν σε νοικοκυριά που αντιμετώπιζαν κίνδυνο φτώχειας
Πρόκειται για τη Δυτική Ελλάδα (35,2%), τη Δυτική Μακεδονία (36,3%), την Ανατολική Μακεδονία – Θράκη (33,8%), το Βόρειο Αιγαίο (33,2%) και τα Ιόνια νησιά (41,4%), από τις συνολικά 25 περιφέρειες (NUTS2) της ΕΕ που αναλύθηκαν το 2024.
Όπως αναφέρεται στην επίσημη σελίδα της Eurostat, οι χώρες της ΕΕ συγκρίνονται συχνά μεταξύ τους, αλλά μερικές φορές όταν αντιπαραβάλλονται μικρές χώρες όπως το Λουξεμβούργο ή η Μάλτα με μεγαλύτερες όπως η Γερμανία, η Γαλλία ή η Ιταλία, η σύγκριση μπορεί να είναι παραπλανητική.
Ως εκ τούτου, η ανάλυση περιφερειακών δεδομένων (NUTS) μπορεί να αναδείξει ανισότητες είτε σε ολόκληρη την ΕΕ είτε στο εσωτερικό μεμονωμένων χωρών, όπως το χάσμα Ανατολής-Δύσης στη Γερμανία ή το χάσμα Βορρά-Νότου στην Ιταλία.
Μεγάλες ανισότητες
Το 2024 στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 93 από τις 243 περιφέρειες κατέγραψαν ποσοστά κινδύνου φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού υψηλότερα από τον μέσο όρο της Ένωσης (21 %). Τέσσερις περιφέρειες είχαν το ίδιο ποσοστό, ενώ 146 εμφάνισαν χαμηλότερα ποσοστά.
Σε πέντε περιφέρειες, τα ποσοστά αυτά ήταν περισσότερα από διπλάσια του μέσου όρου της ΕΕ. Το υψηλότερο καταγράφηκε στη Γουιάνα (Γαλλία), όπου το ποσοστό εκτοξεύεται στο 59,5%. Ακολουθούν η Καλαβρία (48,8 %) και η Καμπανία (43,5 %) στην Ιταλία καθώς και η Μελίγια (44,5 %) και η Θέουτα (42,2 %) στην Ισπανία.
Οι υπόλοιπες περιφέρειες αυτής της κατηγορίας (απεικονίζονται στον χάρτη με το πιο σκούρο μπλε χρώμα) βρίσκονται στη Βουλγαρία και στη Ρουμανία, καθώς και στις αστικές περιοχές των Βρυξελλών (Βέλγιο) και της Βρέμης (Γερμανία).
Στο άλλο άκρο της κατανομής, το 2024 καταγράφηκαν 26 περιφέρειες όπου λιγότερο από 12,5% του πληθυσμού ήταν σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού (απεικονίζονται με ανοιχτό κίτρινο χρώμα). Σε αυτή την ομάδα περιλαμβάνονται επτά περιφέρειες στη βόρεια και κεντρική Ιταλία, όπως το Μπολτσάνο/Μπόζεν στην Ιταλία (6,6 %), που είχε το χαμηλότερο ποσοστό στην ΕΕ.
Επίσης, καλή εικόνα έχουν έξι από τις οκτώ περιφέρειες της Τσεχίας, μεταξύ των οποίων η Jihozápad (8,8 %) με το τρίτο χαμηλότερο ποσοστό, τρεις περιφέρειες στο Vlaams Gewest του βόρειου Βελγίου, τρεις περιφέρειες στην Αυστρία και δύο στην Πολωνία. Σε αυτή την κατηγορία συμπεριλαμβάνονται περιφέρειες της Κροατίας, της Ρουμανίας, της Σλοβενίας και της Σλοβακίας, καθώς και η βορειοδυτική ουγγρική περιφέρεια Közép-Dunántúl.
Ευάλωτα ένα στα τέσσερα παιδιά
Το 2024, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, 24,2% των παιδιών (ηλικίας κάτω των 18 ετών) στην Ευρωπαϊκή Ένωση ζούσαν σε νοικοκυριά που αντιμετώπιζαν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, κάτι που επηρεάζει άμεσα τις ευκαιρίες τους σε εκπαίδευση, υγεία και κοινωνική ανάπτυξη.
Το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 19 εκατομμύρια παιδιά και δείχνει μικρή μείωση σε σχέση με το 2023 (24,7%), αλλά παραμένει υψηλότερο από τα προ πανδημίας επίπεδα. Παρά τα ευρωπαϊκά προγράμματα κοινωνικής στήριξης, οι αποκλίσεις μεταξύ χωρών παραμένουν έντονες, ιδίως ανάμεσα στη βόρεια και τη νότια Ευρώπη.
Σε εθνικό επίπεδο, τα υψηλότερα ποσοστά κατέγραψε η Βουλγαρία (35,1%), η Ισπανία (34,6%) και η Ρουμανία (33,8%). Από την άλλη πλευρά, τα χαμηλότερα ποσοστά καταγράφηκαν στη Σλοβενία (11,8%), την Κύπρο (14,8%) και την Τσεχία (15,4%).
Η Ελλάδα, που βρίσκεται στην τέταρτη θέση, καταγράφει από τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής φτώχειας στην ΕΕ, με ένα στα τρία παιδιά να ζουν σε προβληματικές συνθήκες κοινωνικού αποκλεισμού. Ως κύριες αιτίες καταγράφονται το χαμηλό διαθέσιμο εισόδημα και το υψηλό κόστος ζωής, η ανεργία ή μερική απασχόληση των γονέων, η ελλιπής πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες παιδικής φροντίδας και εκπαίδευσης και κοινωνικά επιδόματα που κρίνονται ανεπαρκή.
Ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί το μορφωτικό επίπεδο των γονέων, καθώς βάσει αυτού παρατηρήθηκε χάσμα κινδύνου πάνω από 50 ποσοστιαίες μονάδες σε 16 χώρες της ΕΕ. Συγκριτικά, ενώ το 2024 κίνδυνο φτώχειας αντιμετώπιζε το 61,2% των παιδιών με γονείς κατώτατου επιπέδου δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (ISCED 0–2), το ποσοστό για τα παιδιά με γονείς ανώτατης εκπαίδευσης (ISCED 5–8) έπεφτε σε μόλις 11,0%.
Οι μικρότερες διαφορές παρατηρήθηκαν στη Δανία (29,3), στην Πορτογαλία (29,5) και στην Εσθονία (35,5), ενώ οι μεγαλύτερες καταγράφηκαν στη Βουλγαρία (71,5), στην Τσεχία (70,4) και στη Ρουμανία (69,9).
Να προστεθεί ότι ο δείκτης «παιδιά σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού» (AROPE) που χρησιμοποιεί η Eurostat περιλαμβάνει παιδιά που ζουν σε νοικοκυριά με εισόδημα κάτω από το 60% του εθνικού μέσου όρου, με σοβαρή υλική και κοινωνική στέρηση (αδυναμία κάλυψης βασικών αγαθών και δραστηριοτήτων) ή νοικοκυριά όπου οι ενήλικες εργάζονται ελάχιστα ή καθόλου.
