Πολεμικά παιχνίδια-φωτιά με την Κίνα: Οι ΗΠΑ βυθίζουν πολεμικό πλοίο στη Νότια Σινική Θάλασσα

Θαλάσσιες διαμάχες

Ως μελετήτρια της Ανατολικής Ασίας για την ασφάλεια και τις θαλάσσιες διαφορές, πιστεύω ότι ο αυξανόμενος ανταγωνισμός μεταξύ των Η.Π.Α. και της Κίνας για την κυριαρχία στον Ειρηνικό έχει τη δυνατότητα να καθορίσει τη γεωπολιτική στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού για τον επόμενο μισό αιώνα.

Ηδη, οι συνεχιζόμενες θαλάσσιες διαμάχες φέρνουν την Κίνα αντιμέτωπες με πολλές ασιατικές χώρες καθώς αμφισβητεί συστηματικά τα θαλάσσια δικαιώματα του Βιετνάμ, των Φιλιππίνων και της Μαλαισίας στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και της Ιαπωνίας στη Θάλασσα της Ανατολικής Κίνας.

Ο χάρτης των εννέα διακεκομμένων γραμμών με τις διεκδικήσεις της Κίνας (εικόνα από chinausfocus.com)

Αλλά τα αμφισβητούμενα ύδατα έχουν επίσης τεράστια στρατηγική σημασία για τις Η.Π.Α. Και το Πεκίνο κάνει επίδειξη της αυξανόμενης στρατιωτικής του δύναμης απέναντι στην Ουάσιγκτον, στους συμμάχους και εταίρους της, ιδίως στην Ταϊβάν, την οποία οι ΗΠΑ έχουν δεσμευτεί να υπερασπιστούν.

Εάν ξεσπάσει πόλεμος μεταξύ Κίνας και Η.Π.Α. πιστεύω ότι η Νότια Σινική Θάλασσα θα είναι πιθανόν ένα σημαντικό θέατρο, με την κινεζική επιθετικότητα προς την Ταϊβάν ν’ αποτελεί τον σπινθήρα.

Ο αγώνας στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας

Για αιώνες, τα δεκάδες νησιά, αβαθή νερά, ύφαλοι, όχθες και βράχοι στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας θεωρούνταν κάτι παραπάνω από κίνδυνοι για τη ναυσιπλοΐα.

Αλλά με την ανακάλυψη μεγάλων αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου τη δεκαετία του 1970 και την ανάπτυξη της αλιείας αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων, η μέχρι πρότινος αδιάφορη θάλασσα έχει κερδίσει την αξιοσημείωτη προσοχή των παραθαλάσσιων χωρών.

Αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναβίωση των αντικρουόμενων διεκδικήσεων «ιδιοκτησίας» στη θαλάσσια περιοχή.

Η Κίνα διεκδικεί επί του παρόντος νομικά δικαιώματα στο συντριπτικά μεγαλύτερο κομμάτι της Θάλασσας της Νότιας Κίνας, που εκτείνεται πολύ πέρα από τα όρια τα οποία καθορίστηκαν από τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), το 1982.

Αυτή η απαίτησή της, που σημειώνεται στον χάρτη (επάνω) με εννέα διακεκομμένες γραμμές (nine-dash line), συμπίπτει με τα νομικώς αναγνωρισμένα θαλάσσια και κυριαρχικά δικαιώματα των Φιλιππίνων, του Βιετνάμ, της Μαλαισίας, του Μπρουνέι και της Ινδονησίας.

Την τελευταία δεκαετία, η Κίνα εμπλέκεται σταθερά σε βασικού επιπέδου εξαναγκαστικές δραστηριότητες που ονομάζονται «τακτικές γκρίζας ζώνης», όπως η μικρής κλίμακας ανάπτυξη της κινεζικής ακτοφυλακής σε αμφισβητούμενα ύδατα και η επάνδρωση αλιευτικών σκαφών με πολίτες εκπαιδευμένους από τον κινεζικό στρατό.

Τα τεχνητά νησιά

Σκοπός είναι η παρενόχληση άλλων και η διεκδίκηση θαλάσσιων δικαιωμάτων εκτός των νόμιμων κινεζικών υδάτων, όπως αναγνωρίζονται από την UNCLOS.

Από το 2013, η Κίνα έχει επίσης σχηματίσει αρκετούς υφάλους και αβαθή νερά σε τεχνητά νησιά, στα οποία κατασκευάζει στρατιωτικές βάσεις με διαδρόμους προσαπογείωσης, με τεχνολογίες ραντάρ και δυνατότητες εκτόξευσης πυραύλων.

Το 2016, μια επιτροπή διαιτησίας του Παραρτήματος VII της UNCLOS έκρινε ότι οι αξιώσεις των εννέα διακεκομμένων γραμμών της Κίνας ήταν παράνομες και απέρριψε τα δικαιώματά της επί των θαλασσίων τμημάτων στα νόμιμα ύδατα των Φιλιππίνων.

Τεχνητό νησί της Κίνας με στρατιωτικές βάσεις και διάδρομο προσαπογείωσης (φωτογραφία Francis Malasig/AP)

Ωστόσο, παρά τον νομικά δεσμευτικό χαρακτήρα της απόφασης, η Κίνα συνέχισε να στρατιωτικοποιεί τα τεχνητά νησιά της και να παρενοχλεί τα στρατιωτικά και αλιευτικά σκάφη των γειτονικών χωρών. Εχει επίσης αρνηθεί τη διέλευση σε πλοία του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ που πλέουν νόμιμα στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας.

Οι διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ έχουν εκφράσει την ανησυχία τους γι’ αυτές τις εξελίξεις στην περιοχή. Το 2020, ο τότε υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο εξέδωσε μια θέση των ΗΠΑ για τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, απορρίπτοντας τους ναυτιλιακούς ισχυρισμούς του Πεκίνου και τις τακτικές «εκφοβισμού» του ως «παράνομες».

Ο διάδοχός του, Αντονι Μπλίνκεν, δήλωσε το 2021: «Πουθενά η θαλάσσια τάξη που βασίζεται σε κανόνες δεν βρίσκεται υπό μεγαλύτερη απειλή όσο στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας».

Αλλά γιατί η Θάλασσα της Νότιας Κίνας έχει τόσο μεγάλη σημασία για τις ΗΠΑ; Η απάντηση βρίσκεται στα οικονομικά και στην πολιτική εξουσία.

Πηγή εμπορίου, φυσικοί πόροι

Περίπου το ένα τρίτο της παγκόσμιας ναυτιλίας διέρχεται από τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Συνολικά, προϊόντα αξίας άνω των 3,4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων – από πλαστικά παπάκια μέχρι αυτοκίνητα – μεταφέρονται κάθε χρόνο δια των υδάτων της.

Η θάλασσα συνδέει τον Ειρηνικό Ωκεανό με τον Ινδικό Ωκεανό, επιτρέποντας το εμπόριο από χώρες της Ανατολικής Ασίας να ρέει προς και από δισεκατομμύρια ανθρώπους στη Νότια Ασία, τη Μέση Ανατολή, την Αφρική και την Ευρώπη.

Από κει διεξάγεται επίσης το 14% του συνόλου του θαλάσσιου εμπορίου των ΗΠΑ. Είναι μια κρίσιμη διαδρομή για τα αμερικανικά εξαγωγικά προϊόντα καθώς επίσης και για τη μεταφορά εμπορευμάτων προς τις ΗΠΑ.

Χωρίς αυτή τη θαλάσσια οδό, η μεταφορά των προϊόντων που χρησιμοποιούμε καθημερινά θα επιβραδυνθεί ενώ θα αυξηθεί το κόστος τους.

Τεράστια κοιτάσματα

Επίσης, περίπου το 30% του συνόλου του παγκόσμιου αργού πετρελαίου διακινείται μέσω της Θάλασσας της Νότιας Κίνας.

Επιπλέον, υπάρχουν πετρέλαιο αξίας 11 δισεκατομμυρίων δολαρίων και αποδεδειγμένα κοιτάσματα 190 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδιών φυσικού αερίου καθώς επίσης πετρέλαιο και φυσικό αέριο που δεν έχουν ανακαλυφθεί.

Στο μεταξύ, περισσότερα από τα μισά αλιευτικά σκάφη στον κόσμο δραστηριοποιούνται σ’ αυτή τη θαλάσσια περιοχή.

Μόνο για οικονομικούς λόγους, οι ΗΠΑ και ο υπόλοιπος κόσμος χρειάζονται ανοιχτούς εμπορικούς και θαλάσσιους δρόμους στη Νότια Σινική Θάλασσα. Η αποτροπή μιας χώρας – ιδιαίτερα μιας εχθρικής Κίνας – από τον έλεγχο αυτών των εμπορικών οδών και πόρων αποτελεί κρίσιμο μέλημα πολιτικής για την Ουάσιγκτον.

Πολιτική εξουσίας

Αν και η οικονομία παίζει ρόλο, οι κινεζικές ενέργειες στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας αποτελούν μέρος μιας πολύ ευρύτερης επιθετικής εκστρατείας.

Το Πεκίνο βλέπει τον εδαφικό και θαλάσσιο έλεγχο στην περιοχή μέσα από το πρίσμα της εθνικής του ασφάλειας. Επιδιώκει να προβάλει τη δύναμή του και να υπερασπιστεί την ηπειρωτική χώρα.

Τελικά, όπως αναγνωρίζεται από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, η Κίνα επιδιώκει ν’ ανατρέψει το στάτους κβο, αντικαθιστώντας τις ΗΠΑ ως υπερδύναμη.

Σχηματισμός πολεμικών αεροσκαφών πάνω από το αεροπλανοφόρο των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρίγκαν στη Νότια Σινική Θάλασσα (φωτογραφία αρχείου από Kaila V Peters/US Navy)

Αυτή η μάχη για την εξουσία παίρνει ήδη σάρκα και οστά στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, με τακτικές αντιπαραθέσεις μεταξύ των πλοίων του πολεμικού ναυτικού των ΗΠΑ και της ναυτικής πολιτοφυλακής και του πολεμικού ναυτικού της Κίνας.

Τα τεχνητά νησιά της παρέχουν στρατιωτικές δυνατότητες πολύ πέρα από την ηπειρωτική χώρα. Αυτά τα φυλάκια μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην αντιπαράθεση αλλά και στην αντιμετώπιση των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, για παράδειγμα, σ’ έναν πόλεμο για την Ταϊβάν.

Ο κίνδυνος συγκρούσεων

Ενώ οι ΗΠΑ δεν είναι οι ίδιες διεκδικήτριες στις διαμάχες για τη Νότια Σινική Θάλασσα, τα ύδατα εκεί παραμένουν επίσης σημαντική προτεραιότητα για τα συμφέροντα εθνικής ασφάλειάς τους.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της πραγματοποιούν αποστολές ελεύθερης ναυσιπλοΐας και συμμετέχουν σε ναυτικές ασκήσεις όπως αυτή που εξελίσσεται αυτόν τον μήνα μαζί με τις Φιλιππίνες.

Με την Κίνα να παίζει με διαφορετικό σύνολο κανόνων από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους στην περιοχή, ο κίνδυνος συγκρούσεων στη θάλασσα είναι πολύ πραγματικός. Θα μπορούσε ακόμη και να οδηγήσει σε πόλεμο μεταξύ των δύο πιο ισχυρών χωρών στον κόσμο σήμερα.

Την επόμενη φορά που θ’ ανατιναχτεί ένα πολεμικό πλοίο στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, φοβάμαι ότι μπορεί να μην είναι απλώς μια άσκηση. ΙΝ