Politica 89.8
Ρεπορτάζ υπό κηδεμονία: Τι βλέπουν και τι όχι οι Ισραηλινοί από τη Γάζα
Λίγο μετά την ανακοίνωσή της πρώτης φάσης του σχεδίου για κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, κόσμος ξέσπασε σε πανηγυρισμούς στους δρόμους του Τελ Αβίβ. Ίσως όμως πρόκειται για το μοναδικό κοινό δημοκρατικής -υποτίθεται- χώρας στον κόσμο που δεχόταν τις πιο φιλτραρισμένες ειδήσεις στα δύο χρόνια πολέμου.
Παρότι ο κόσμος κατακλύζεται από ωμές εικόνες μαζικής δυστυχίας και θανάτου στη Γάζα, το ισραηλινό κοινό παραμένει σε μεγάλο βαθμό «προστατευμένο» από αυτές, από ΜΜΕ που άλλοτε φημίζονταν για την ανεξαρτησία τους και την αντιπολιτευτική τους κριτική στην κυβέρνηση.
Αυτό αναφέρει σε ανάλυσή του στο Foreign Policy ο Ισραηλινός έμπειρος δημοσιογράφος Όρι Νιρ.
«Παρά την κλιμακούμενη διεθνή κριτική, καταδίκη και αντίμετρα κατά του Ισραήλ, η ισραηλινή τηλεόραση σπάνια μεταδίδει τις συνέπειες των ενεργειών του Ισραήλ στους Παλαιστίνιους αμάχους» υπογραμμίζει.
Τηλεθεατές στην Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική ή την Αυστραλία εκτίθενται περισσότερο στις φρικαλεότητες της Γάζας από Ισραηλινούς που ζουν σε απόσταση μίας ώρας με το αυτοκίνητο από την πόλη της Γάζας.
«Όταν τα ισραηλινά κανάλια προβάλλουν εικόνες από τη Γάζα, οι σχολιαστές στο στούντιο συχνά αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό ή απορρίπτουν ισχυρισμούς ότι άμαχοι λιμοκτονούν ή ότι διαπράττονται θηριωδίες» λέει ο Νιρ, προσθέτοντας πως ακόμα και αναφορές για ανθρωπιστική καταστροφή και εκτεταμένο λιμό υποβαθμίζονται συστηματικά ως προπαγάνδα της Χαμάς ή ως ένδειξη αντισημιτισμού στη διεθνή κοινότητα.
«Δεν υπάρχουν αθώοι στη Γάζα»
Ο Εχούντ Γιαάρι, βετεράνος αναλυτής αραβικών θεμάτων του ισραηλινό Channel 12, ήταν ευθύς στην εκτίμησή του για το τι καθοδηγεί την κάλυψη του πολέμου από τα μέσα. «Αν μεταδώσω υπερβολικά πολλά για όσα συμβαίνουν στη Λωρίδα της Γάζας, στη Δυτική Όχθη κ.λπ., θα χάσουμε τηλεθεατές», είπε πρόσφατα σε συνέντευξη. Οι Ισραηλινοί «έχουν χάσει το ενδιαφέρον» για τον αντίκτυπο του πολέμου στους άμαχους της Γάζας, πρόσθεσε.
Δημοσκόπηση τον Ιούνιο του 2025 έδειξε ότι το 64% των Ισραηλινών είναι ικανοποιημένο με την κάλυψη του πολέμου και ότι το 64% συμφωνεί με τη δήλωση «δεν υπάρχουν αθώοι στη Γάζα», μια διατύπωση που σχολιαστές, πολιτικοί και άλλοι χρησιμοποιούν συχνά για να δικαιολογήσουν τις μεγάλες απώλειες αμάχων στη Γάζα.
Παρόλα αυτά, όπως είπε ο διακεκριμένο ισραηλινός αναλυτής Όρεν Πέρσικο, του Seventh Eye -κορυφαίου φορέα ελέγχου ΜΜΕ στο Ισραήλ-, «δεν είναι όλα θέμα τηλεθέασης».
Η προσέγγιση των μέσων, είπε, αντανακλά βαθιές τάσεις στην ισραηλινή κοινωνία που ενισχύθηκαν τις τελευταίες δύο δεκαετίες. «Πρέπει να αναγνωρίσετε ότι η ισραηλινή κοινωνία, και μαζί της τα μέσα, έχει στραφεί προς τα δεξιά», είπε. Καθώς η αριστερόστροφη ελίτ του Ισραήλ βλέπει σταθερά να διαβρώνεται η ισχύς και η οπτική της, η κάλυψη των μέσων αλλάζει ώστε να αντικατοπτρίζει τις ολοένα και πιο σκληρές θέσεις της ισραηλινής κοινωνίας, σημειώνει με απογοήτευση ο Νιρ.
Λογοκρισία από Στρατό
Τα ισραηλινά ΜΜΕ έχουν επίσης να αντιμετωπίσουν τη συνεχιζόμενη στρατιωτική λογοκρισία. Σε περίοδο πολέμου, εκπρόσωπος του γραφείου του στρατιωτικού λογοκριτή συχνά παρίσταται στα τηλεοπτικά στούντιο. Κάθε θέμα σχετικό με τον πόλεμο πρέπει να εξετάζεται και να εγκρίνεται από τον λογοκριτή πριν προβληθεί. Παραβιάσεις—σχεδόν ανύπαρκτες—μπορεί να επιφέρουν κυρώσεις.
Πριν από τον πόλεμο, ήταν σύνηθες οι Ισραηλινοί δημοσιογράφοι να καλλιεργούν επαφές και να γράφουν ρεπορτάζ για τη ζωή στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη και για τα δεινά των Παλαιστινίων. Από τότε που άρχισε ο πόλεμος, το επίκεντρο μετατοπίστηκε στην κάλυψη της πολεμικής προσπάθειας.
Οι δημοσιογράφοι συλλέγουν πληροφορίες από παλαιστινιακές πηγές για τα αποτελέσματα των στρατιωτικών ενεργειών του Ισραήλ. «Αν σκοτωθεί ένα στέλεχος της Χαμάς, θα περάσω τη μέρα ετοιμάζοντας το προφίλ του. Κι αν διαφαίνεται μια συμφωνία για την απελευθέρωση ομήρων, θα μου ζητήσουν να καλύψω τη θέση της Χαμάς», είπε η δημοσιογράφος των Times of Israel Νούριτ Γιοχανάν, μέχρι πρόσφατα συντάκτρια παλαιστινιακών θεμάτων του Channel 11, του κρατικού δημόσιου καναλιού.
«Γενικά, η κάλυψη των Παλαιστινίων στα ισραηλινά μέσα—και πριν από τις 7 Οκτωβρίου και πολύ περισσότερο έκτοτε—γίνεται μέσα από το πρίσμα της ασφάλειας. Τους βλέπουμε κυρίως ως τρομοκρατική απειλή», και όχι ως συνανθρώπους σε απόγνωση, είπε.
«Πρέπει να παίρνουμε θέση»
Παρά ταύτα, τόνισε η Γιοχανάν, δεν μπορείς να περιμένεις από Ισραηλινούς δημοσιογράφους να καλύπτουν τα παλαιστινιακά ζητήματα αντικειμενικά σε μια χώρα όπου σχεδόν όλοι υπηρετούν στον στρατό ή έχουν στενό συγγενή που υπηρετεί στη Γάζα και όπου περισσότεροι από 900 στρατιώτες έχουν σκοτωθεί από τις 7 Οκτωβρίου.
«Δεν είμαστε ο ΟΗΕ, ούτε το CNN ή το ABC. Είμαστε μια πλευρά σε αυτήν (τη σύγκρουση)»—και αυτό σημαίνει ότι παίρνουμε θέση, είπε η Γιοχανάν.
Τα ισραηλινά ΜΜΕ, είπε ο Νιρ Χασσόν, ρεπόρτερ της ισραηλινής εφημερίδας Haaretz, βλέπουν τον εαυτό τους ως «μέρος της πολεμικής προσπάθειας, μέρος ενός υπαρξιακού αγώνα, που σημαίνει ότι δεν έχουμε τον ψυχικό και συναισθηματικό χώρο» για να καλύψουμε τους Παλαιστίνιους της Γάζας. Οι Ισραηλινοί δημοσιογράφοι, πρόσθεσε, υποθέτουν ότι το κοινό δεν θέλει να ξέρει. «Κι έτσι τι κάνουμε; Προχωράμε και εγκαταλείπουμε τις δημοσιογραφικές αρχές μας».
Ώριμο κοινό;
Ο Πέρσικο δεν είναι τόσο βέβαιος ότι το ισραηλινό κοινό είναι και τόσο ώριμο. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι η κύρια πηγή ενημέρωσης για το ισραηλινό κοινό και λειτουργούν ενισχυτικά στο μήνυμα που λαμβάνουν οι Ισραηλινοί από τα παραδοσιακά ΜΜΕ: ότι ο πόλεμος του Ισραήλ είναι δίκαιος, ότι είναι υπαρξιακή μάχη, ότι η παγκόσμια κριτική τροφοδοτείται από μίσος προς το Ισραήλ και αντισημιτισμό, ότι η Χαμάς κερδίζει τον πόλεμο δημοσίων σχέσεων κατά του Ισραήλ.
«Οι περισσότεροι Ισραηλινοί ενημερώνονται μέσω εφαρμογών όπως το Telegram, το TikTok, το WhatsApp ή το X», εξήγησε ο Πέρσικο. Ακόμη κι αν η αρχική πηγή ενός θέματος στα κοινωνικά δίκτυα είναι τηλεοπτικό ρεπορτάζ, μέχρι να φτάσει στον μέσο Ισραηλινό έχει φιλτραριστεί από αλγορίθμους και συχνά έχει «γυαλιστεί» από κάποιον influencer.
«Το αποτέλεσμα είναι ότι η συνείδησή σου διαμορφώνεται όχι μόνο από ειδησεογραφικούς οργανισμούς που προδίδουν τον ρόλο τους, παραπλανούν και αποτυγχάνουν επανειλημμένα, αλλά και από αλγορίθμους που αναζητούν το κέρδος αντί για την αλήθεια και υπηρετούν τα πιο πρωτογενή σου ένστικτα», είπε.
Η απροθυμία των κυρίαρχων μέσων να μεταδώσουν την καθημερινή ζωή στη Γάζα, σε συνδυασμό με τον ρόλο των κοινωνικών δικτύων, προσφέρει, κατά τον ίδιο, μια ζώνη άνεσης λήθης και άρνησης για το ισραηλινό κοινό.
Φωτεινή εξαίρεση όλων αυτών η εφημερίδα Haaretz, το μόνο ισραηλινό μέσο που με συνέπεια μετέδιδε για την καταστροφή στη Γάζα—εισπράττοντας δριμεία κριτική.
