Γρηγόρης Λαμπράκης: Η δολοφονία του και αντιμετώπιση που είχαν οι αυτουργοί

Στις 22 Μαΐου 1963 σε μία ήδη ταραγμένη πολιτικά περίοδο, η ελληνική κοινωνία σοκάρεται από την είδηση της δολοφονικής επίθεσης που δέχεται από δύο ακροδεξιούς παρακρατικούς στη Θεσσαλονίκη, ο βουλευτής της ΕΔΑ, Γρηγόρης Λαμπράκης.

Ο Σπύρος Γκοτζαμάνης και Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης, επιβαίνοντες σε τρίκυκλο όχημα με καρότσα, βάζουν στόχο τον Λαμπράκη, πέφτουν με ταχύτητα πάνω του και επιπλέον ο Εμμανουηλίδης τον χτυπάει στο κεφάλι με μεταλλικό λοστό.

Μάλιστα, όλα αυτά συμβαίνουν υπό τα απαθή βλέμματα αστυνομικών, στο περιθώριο εκδήλωσης της Επιτροπής Ειρήνης στην οποία συμμετείχε ο Λαμπράκης.

Ο βουλευτής της ΕΔΑ και υπέρμαχος της Ειρήνης γίνεται θύμα της θανάσιμης παρακρατικής βίας.

«ΤΟ ΒΗΜΑ» της 23ης Μαΐου 1963, μεταφέρει τις πρώτες πληροφορίες, από τις οποίες προκύπτει αδιαμφισβήτητα η βούληση κάποιων να υπάρξουν θύματα:

«Ομάδες νέων, ανηκόντων προφανώς εις την άκραν Δεξιάν, που συνεκεντρώθησαν έξωθι της αιθούσης, προέβαινον εις εντόνους αποδοκιμασίας των προσερχομένων εις την συγκέντρωσιν, ωρισμένοι δε εξ αυτών επετέθησαν κατά του κ. Λαμπράκη, τον οποίο και εμωλώπισαν.

 Πριν και μετά την επίθεση

»Ο βουλευτής, όμως της ΕΔΑ εισήλθεν εις την αίθουσαν, όπου ωμίλησεν, ενώ έξωθι συνεχίζοντο αι αποδοκιμασίαι. Μετά το πέρας της ομιλίας και κατά την έξοδον των μετασχόντων εις την συγκέντρωσιν, εγένετο εναντίον των νέα επίθεσις, κατά την οποίαν ετραυματίσθη ο βουλευτής Καβάλας της ΕΔΑ Γ. Τσαρουχάς, ο οποίος και κατέπεσεν αιμόφυρτος. Εκλήθη τότε ασθενοφόρον, επί του οποίου και επεβιβάσθη ο τραυματισθείς, αλλά οι συγκεντρωμένοι νέοι της άκρας Δεξιάς έθραυσαν τους υαλοπίνακας του ασθενοφόρου και επεχείρησαν να καταφέρουν και άλλα κτυπήματα κατά του βουλευτού της ΕΔΑ.

»Ελαφρότερον ετραυματίσθη ο βιοτέχνης Δ. Ζωΐδης, ετών 25. Μετά παρέλευσιν ημισείας ώρας και ενώ ο βουλευτής Λαμπράκης κατηυθύνετο πεζή μετ’ άλλων τεσσάρων ατόμων εις το ξενοδοχείον “Κοσμοπολίτ”, τρίκυκλος μοτοσυκλέττα επέπεσεν επ’ αυτού και τον ετραυμάτισε βαρύτατα.

»Ο τραυματισθείς μετεφέρθη εις νοσοκομείον, όπου και τελεί εν αφασία. Ο κ. Λαμπράκης έχει υποστή σοβαρωτάτην εγκεφαλικήν διάσεισιν, πιθανώς δε και εσωτερικήν αιμορραγίαν, οι δε ιατροί εκφράζουν φόβους διά την ζωήν του.

»Ο οδηγός του τρικύκλου δεν συνελήφθη αμέσως. Οι κύκλοι της Αριστεράς ομιλούν περι σκηνοθετημένου ατυχήματος. Οι κύκλοι της Αριστεράς ομιλούν περι σκηνοθετημένουν ατυχήματος, υποστηρίζοντες ότι το εν λόγω τρίκυκλον ενήργει προηγουμένως ελιγμούς εις την περιοχήν και επέπεσεν επί του βουλευτού κατόπιν υποδείξεως.

»Αι αστυνομικαί Αρχαί διεξάγουν ανακρίσεις διά την ανακάλυψιν του οδηγού του τρικύκλου, ως και διά την ανεύρεσιν των πρωταιτίων των επεισοδίων. Αργά την νύκτα συνελήφθη ο οδηγός του τρικύκλου, ονόματι Σπυρ. Γκοτζαμάνης, ετών 35, μεταφορεύς, ο οποίος ισχυρίσθη ότι τυχαίως επέπεσεν επί του βουλευτού Λαμπράκη, τον οποίον και δεν εγνώριζε.

»Ως εγνώσθη, εκλήθη νευροχειρουργός εξ Αθηνών διά να ενεργήση χειρουργικήν επέμβασιν βουλευτού της Ε.Δ.Α.».

Στις 27 Μαΐου, ο Γρηγόρης Λαμπράκης αφήνει την τελευταία του πνοή.

Παπανδρέου εναντίον Καραμανλή

Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 28^ης Μαΐου 1963:

«Εφιστώμεν την προσοχήν της Κυβερνήσεως επί των ενδείξεων περί απόπειρας συσκοτίσεως της όλης υποθέσεως των γεγονότων της Θεσσαλονίκης, είτε διά της τρομοκρατήσεως και παρακολουθήσεως ωρισμένων μαρτύρων, είτε διά της παρελκύσεως των ανακρίσεων, ώστε να υπάρξη καιρός “καθοδηγήσεως” των αυτουργών ως προς τας καταθέσεις των κλπ.

»Τοιάυτη απόπειρα θα απετέλει αυθάδη πρόσκλησιν κατά της Δικαιοσύνης και τυχόν επιτυχία της θα ισοδυνάμει με πλήρη κατάλυσιν κάθε έννοιας Κράτους και Νόμου – χωρίς να αναφέρωμεν ότι θα επέφερε τελικώς αποτέλεσμα αντίθετον του επιδιωκομένου».

Η δολοφονία του Λαμπράκη θα σοκάρει την Ελλάδα και θα προκαλέσει μείζον πολιτικό ζήτημα μεταξύ του κυβερνώντος κόμματος της ΕΡΕ και της αντιπολίτευσης.

Σε μια  περίοδο όπου οι σχέσεις του με το παλάτι είναι τεταμένες, ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής πληροφορούμενος τη δολοφονική επίθεση κατά του Λαμπράκη, θα αναφωνήσει το ιστορικό: «Μα ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο;».

Ο Γεώργιος Παπανδρέου και η Ένωσις Κέντρου, από την πλευρά τους, θα κατηγορήσουν τον Καραμανλή, ως ηθικά υπεύθυνο για τη δολοφονία Λαμπράκη.

Στο βιβλίο του «Καραμανλής, ο φίλος», ο Τάκης Λαμπρίας συμπεριλαμβάνει την εξής αναφορά του ίδιου του Καραμανλή για την υπόθεση Λαμπράκη, τον Γεώργιο Παπανδρέου και τον γιο του Ανδρεά:

«Επιχείρησαν να με δολοφονήσουν ηθικά μέσα στην Ελλάδα και στη διεθνή κοινή γνώμη. Με αποκάλεσαν ηθικό αυτουργό της δολοφονίας του Λαμπράκη ­και είπα τότε ότι για τη δήλωσή του αυτήν ο Γεώργιος Παπανδρέου θα πρέπει να ντρέπεται σ’ όλη του τη ζωή».

Η δίκη

Στις τελευταίες μέρες του Δεκεμβρίου 1966, λίγους μόλις μήνες πριν η Χούντα των Συνταγματαρχών καταλάβει την εξουσία και καταλύσει το Σύνταγμα, ολοκληρώνεται η δίκη της πολύκροτης αυτής υπόθεσης.

Πριν την ανακοίνωση της ετυμηγορίας, ο εισαγγελέας Παύλος Δελλαπόρτας, πεπεισμένος για την ενοχή των κατηγορουμένων, όχι μόνο των φυσικών αυτουργών αλλά και άλλων εμπλεκομένων είχε πει απευθυνόμενος στους ενόρκους:

« “Πρέπει να προσέξετε διότι έχετε να επιτελέσετε ιστορικόν έργον έναντι του τόπου και της δικαιοσύνης.

»Η κοινή γνώμη έχει εκδώσει ήδη καταδικαστική απόφαση για τους κατηγορουμένους και πρέπει η ετυμηγορία σας να είναι ευθυγραμμισμένη προς την απόφασιν αυτή.

»Εάν είναι διάφορος, η κοινή γνώμη δεν πρόκειται να πεισθή από την ετυμηγορία σας»

Οι δύο αυτουργοί της δολοφονίας, ο οδηγός του τρίκυκλου Σπύρος Γκοτζαμάνης και ο συνεπιβάτης τους, Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης θα καταδικαστούν σε 11 χρόνια φυλάκισης και ο Εμμανουηλίδης σε 8,5.

Η ετυμηγορία των ενόρκων

«“Εξ αμελείας προήλθε ο θάνατος του βουλευτού Γρηγόρη Λαμπράκη”. Aυτή είναι η απόφαση των δέκα λαϊκών δικαστών της Θεσσαλονίκης, μετά από διαδικασία, που διήρκεσε 88 ημέρες.

»Οι ένορκοι εδέχθησαν όλα τα ελαφρυντικά διά τους Γκοτζαμάνη και Εμμανουηλίδη, αθώωσαν τους Γιοσμά και Καπελώνη καθώς και τους άλλους ανώτερους αξιωματικούς της Χωροφυλακής. Η απόφασή των ενόρκων, στα περισσότερα σημεία, ελήφθη παμψηφεί.

»Με την ετυμηγορία τους οι ένορκοι δέχονται: Δεν υπάρχουν ηθικοί αυτουργοί. Οι Γκοτζαμάνης – Εμμανουηλίδης δεν κινήθηκαν από ταπεινά ελατήρια. Οι αστυνομικοί δεν παρεβίασαν εκ προθέσεως το καθήκον τους.

»Η ετυμηγορία εξεδόθη 43 μήνες μετά τον θανάσιμο τραυματισμό του Γ. Λαμπράκη».

Σχολιάζοντας την απόφαση ο εισαγγελέας Δελλαπόρτας δήλωσε μεταξύ άλλων:

« Είχα συστήσει να είναι λαμπρά [η απόφαση] και εκτυφλωτική εις φως, οφείλω να παρατηρήσω ότι εις ορισμένα σημεία μού ενθυμίζει φως εξηντλημένης ηλεκτρικής στήλης. Αλλα εκείνο το οποίον με ξενίζει είναι το ότι ανεγνώρισαν ως ελαφρυντικόν διά τον Γκοτζαμάνην και τον Εμμανουηλίδην ότι δεν ωθήθησαν εκ ταπεινών ελατηρίων.

»Τουλάχιστον αυτό το ελαφρυντικόν είναι ελαφρώς προσβλητικόν. Ας ανεγνώριζαν οποιοδήποτε άλλο».

Λίγο μετά την επιβολή της δικτατορίας, ο Γκοτζαμάνης και ο Εμμανουηλίδης  θα αμνηστευθούν από την χουντική εξουσία και θα αφεθούν ελεύθεροι.

---

Περισσότερα Video

Ακολουθήστε το Politica στο Google News και στο Facebook