Politica 89.8
Η Αλλαγή του ’81, η χοληστερίνη και ο σοσιαλισμός που τελειώνει όταν τελειώνουν τα λεφτά των άλλων
Ο λαός έχει κοντή μνήμη και το έχει πληρώσει ποικιλότροπα.
Στην Ελλάδα δεν διαβάζουμε ιστορία.
Αλλά και όταν τη διαβάζουμε, μάλλον δεν μας συμφέρει να την αναλύουμε όπως πρέπει.
Συνηθίσαμε να αναπολούμε μόνο πράγματα με επιλεκτική διάθεση.
Συχνά βλέπω στο Facebook για τη δεκαετία της χοληστερίνης, 1981–1989:
«Ωραία χρόνια» – «Τότε που όλα ήταν πιο αγνά», όπως υποστηρίζουν κάποιοι.
Την ζήσαμε την εποχή, αν και μικροί στην ηλικία, και θυμόμαστε.
Τραγική ειρωνία.
Αυτοί που αναπολούν εκείνα τα χρόνια, είναι τελικά άλλοι από εκείνους που υποστηρίζουν ότι επί Χούντας κοιμόσουν με «τα κλειδιά στην πόρτα»;
Κρατάμε επίσης ότι ζήσαμε σε αυτοκίνητο χωρίς ζώνες, όπου οι επιβάτες κάπνιζαν με κλειστά παράθυρα· ότι για να κάνεις σοβαρή χειρουργική επέμβαση έπρεπε να πας στο εξωτερικό πουλώντας όλα σου τα υπάρχοντα, γιατί οι προσλήψεις των θυρωρών και των κηπουρών στα νοσοκομεία από τις κλαδικές της Πασοκαρίας ήταν όχι απλώς περισσότερες από τους γιατρούς, αλλά και από τους ασθενείς που έμπαιναν για νοσηλεία.
Και βέβαια αυτή η ατέλειωτη εξίσωση προς τα κάτω, που θέλει πάντα ο Έλληνας από τότε ως σήμερα:
να μην γίνεις καλύτερος ανεβαίνοντας προς τα πάνω, αλλά να κατεβάσεις τους «από πάνω» κάτω.
Ας είναι…
Αυτό ήθελε ο λαός, αυτό του έδινε ο λαοφιλής ηγέτης.
Ο Ανδρέας εκλέγεται το 1981 πανηγυρικά, βάζοντας –όπως ο ίδιος έλεγε– τη Δεξιά στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας.
Ο λαός έχει ανάγκη από Αλλαγή, και ο Ανδρέας σοφά του την προσφέρει.
Του την προσφέρει απλόχερα, χορηγώντας συντάξεις Εθνικής Αντίστασης ακόμα και σε τέκνα που ήταν αγέννητα την επίμαχη περίοδο, με τον όρο να γραφτείς στην κλαδική και να κάνεις τον αφισοκολλητή.
Ψηφίστηκαν νόμοι για συντάξεις στα 40, στα 50.
Ωραία πράγματα – αρκεί να μπορείς να τα πληρώνεις.
Έκλεισαν από τους συνδικαλιστές της εποχής οι επιχειρήσεις του καπιταλιστικού συστήματος γιατί «δεν βόλευαν», βγάζοντας τον κόσμο στην ανεργία.
Αλλά μετά οι συνδικαλιστές αυτοί έγιναν υπουργοί, μαζί με εκείνους που «έριξαν τη Χούντα στο Πολυτεχνείο».
Παπάτζα και παραμύθα δίχως τέλος…
Όπως το άλλο με τα «γκαρσόνια της Ευρώπης».
Αλλά οι ήρωες του λαού, όπως θα σας θυμίσω, ο αείμνηστος Κούρκουλος στην ταινία, στο ρόλο του Κρεούζη, πουλάει τους εργάτες στον εφοπλιστή Ρίχτερ, απαντώντας του με σοφία στο κρίσιμο ερώτημα του Κατράκη:
«Κι εσύ είσαι ακόμα με αυτούς;»
Για να λάβει την απάντηση, χαιρετώντας το πλήθος που ζητωκραυγάζει:
«Αυτοί έτσι νομίζουν».
Εδώ, αν και δεν μπορούσαμε να υποστηρίξουμε τίποτα απ’ όσα κάναμε, τα κάναμε – και μάλιστα απλόχερα – αγνοώντας ότι κάποτε τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας θα δουλεύουν για αυτές τις επιλογές, 13 ώρες τη μέρα ως τα 70.
Γιατί στην πολιτική κάθε επιλογή έχει και πληρωτικές συνέπειες για τον λαό.
«Τσοβόλα, δώσ’ τα όλα».
Έζησα τις συγκεντρώσεις στο Ηράκλειο, και το ’81 και πολύ περισσότερο το ’85, μαζί με τους φίλους της γειτονιάς που σήμερα ίσως διαβάζουν το κείμενο.
Ο λαός ξετρελαμένος γιατί είχε πλούτο χωρίς μόχθο και ελευθερία που έφτανε –και ξεπερνούσε– την ασυδοσία.
Εκεί κάπου, και μέσα σε όλα αυτά, μπερδέψαμε και τη φράση «Δημοκρατία έχουμε, ό,τι θέλω κάνω».
Όπου, πραγματικά, στη Δημοκρατία δεν κάνεις ό,τι θες.
ΛΑΟΣ ΠΑΣΟΚ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ
και το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση, ο λαός στην εξουσία.
Ωραία συνθήματα!
Ωραία πράγματα!
Συνδικαλιστηριό, συνεταιρισμοί, κι εμείς οι τρεις στον καφενέ, τσιγάρο, πρέφα και καφέ – βρε δεν βαριέσαι, αδερφέ.
Και αφού τρωγοπίνεις μπαμπάτσικα και αισθάνεσαι τυχερός που ζεις στην Ελλάδα του Ανδρέα, όπως πάντα, στο τέλος έρχεται ο λογαριασμός.
Ας τον δούμε λοιπόν.
Η περίοδος 1981–1989 (με έμφαση στο 1981–1987)
Υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου και το ΠΑΣΟΚ, αποτέλεσε μια καμπή για την ελληνική οικονομία και κοινωνία.
Η ανάλυση της οικονομίας αυτής της περιόδου μπορεί να χωριστεί σε βασικούς άξονες:
1. Δημοσιονομική Πολιτική & Δημόσιες Δαπάνες
- Τεράστια αύξηση δημοσίων δαπανών: Η κυβέρνηση Α. Παπανδρέου ακολούθησε επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, αυξάνοντας σημαντικά τις κρατικές δαπάνες, κυρίως για κοινωνικές παροχές, συντάξεις, υγεία και παιδεία.
- Δημόσιο χρέος: Η αύξηση των δαπανών, σε συνδυασμό με την περιορισμένη αύξηση των εσόδων, οδήγησε σε εκτίναξη του δημόσιου χρέους. Από ~28% του ΑΕΠ το 1981, έφτασε πάνω από 50% στα τέλη της δεκαετίας.
2. Πληθωρισμός και Έλλειμμα
- Υψηλός πληθωρισμός: Παρέμεινε σε διψήφια ποσοστά (πάνω από 15%) σε μεγάλο μέρος της περιόδου, μειώνοντας την αγοραστική δύναμη.
- Δημοσιονομικό έλλειμμα: Έφτασε σε επίπεδα άνω του 10% του ΑΕΠ, ενώ και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών επιδεινώθηκε, ενισχύοντας τη μακροοικονομική αστάθεια.
3. Νομισματική Πολιτική & Δραχμή
- Υποτίμηση της δραχμής: Η κυβέρνηση χρησιμοποίησε την υποτίμηση ως μέσο στήριξης των εξαγωγών και περιορισμού των εισαγωγών. Αυτό όμως αύξησε το κόστος ζωής λόγω ακρίβειας στα εισαγόμενα προϊόντα.
- Έλεγχοι κεφαλαίων: Υπήρξε αυστηρός έλεγχος στις τραπεζικές ροές και τα επιτόκια παρέμεναν σε υψηλά επίπεδα.
4. Αλλαγές στον Κρατικό Ρόλο
- Κρατικοποιήσεις: Πολλές προβληματικές επιχειρήσεις πέρασαν στον έλεγχο του κράτους (π.χ. ναυπηγεία, βιομηχανίες) με στόχο τη διάσωση θέσεων εργασίας. Αυτό όμως αύξησε το δημόσιο κόστος.
- Επέκταση δημόσιου τομέα: Αυξήθηκαν οι προσλήψεις στο Δημόσιο και ο κρατικός τομέας έγινε πιο παρεμβατικός στην οικονομία.
5. Κοινωνική Πολιτική & Κατανάλωση
- Αύξηση μισθών και συντάξεων: Ο βασικός μισθός αυξήθηκε σημαντικά, όπως και οι συντάξεις, ενισχύοντας την ιδιωτική κατανάλωση.
- Αναδιανομή εισοδήματος: Υιοθετήθηκε πολιτική υπέρ των κατώτερων και μεσαίων στρωμάτων, μειώνοντας τις ανισότητες αλλά με κόστος στη μακροοικονομική σταθερότητα.
6. Σχέση με ΕΟΚ (Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα)
Η Ελλάδα μπήκε στην ΕΟΚ το 1981.
Η κυβέρνηση Παπανδρέου αρχικά τηρούσε επιφυλακτική στάση, αλλά τελικά αξιοποίησε τα κοινοτικά κονδύλια σε επενδύσεις, των οποίων η ορθότητα ακόμη και σήμερα ελέγχεται.
Να αναφέρουμε χαρακτηριστικά: η ισοτιμία δραχμής–δολαρίου, την οποία παρέλαβε στις 36 δραχμές, έφτασε στις 280!
Γιατί συνέβη αυτό;
Γιατί το Νομισματοκοπείο είχε πάρει φωτιά από τις εκτυπώσεις δεκαχίλιαρων, για τις «αυξήσεις» και τις συντάξεις που έδινε, τις οποίες έτρωγε ο πληθωρισμός του 20%.
Τα αποτελέσματα στην παιδεία ήταν θλιβερά – και το βλέπουμε μέχρι και σήμερα, όπου τα Ελληνόπουλα καταφεύγουν στην ιδιωτική παιδεία, αφού το δημόσιο σχολείο είναι αποτυχημένο, ξεπερασμένο, παρωχημένο και αναποτελεσματικό, αρνούμενο να αλλάξει.
Εκείνη την εποχή θεωρούσαν ότι το να βγάλεις την ποδιά και να θεσπίσεις τις εκλογές στις μαθητικές κοινότητες ήταν επανάσταση.
Δείτε τη σημερινή εικόνα πολλών δημόσιων πανεπιστημίων και τον τρόπο που βρίσκονται σε ομηρία από θλιβερές μειοψηφίες.
Η ρίζα της εικόνας είναι εκείνη η περίοδος.
Να πούμε για τους εργατοπατέρες, τους αγροτοπατέρες που κατέστρεψαν την παραγωγική βάση της χώρας και μας έκαναν έναν τόπο παροχής χαμηλής ποιότητας υπηρεσιών από ανειδίκευτους χειρώνακτες και αμόρφωτους Δ.Υ.
Το ΠΑΣΟΚ έδωσε μεγάλες χαρές, αλλά με δανεικά και ξένα λεφτά, που οι λογαριασμοί δεν θα ξεπληρωθούν ποτέ.
Είναι άλλωστε γνωστή η ρήση της Μάργκαρετ Θάτσερ:
«Ο σοσιαλισμός τελειώνει όταν τελειώνουν τα λεφτά των άλλων».
