Politica 89.8
Το Σταβάνγκερ της Κρήτης: Πώς οι πλατφόρμες θα αλλάξουν τα πάντα
Η Κρήτη βρίσκεται μπροστά σε μια ιστορική καμπή. Οι πρόσφατες κινήσεις της Chevron, με την εκδήλωση ενδιαφέροντος για έρευνες νοτίως του νησιού, και οι προγραμματισμένες γεωτρήσεις της ExxonMobil από το 2027,μπορούν να ανοίξουν έναν εντελώς νέο κύκλο για την οικονομία του νησιού .
Έναν κύκλο που θυμίζει το πώς άλλαξαν ριζικά οι οικονομίες χωρών όπως η Νορβηγία και ο Καναδάς όταν αξιοποίησαν τους δικούς τους υδρογονάνθρακες.
Η συζήτηση γύρω από την εξόρυξη υδρογονανθράκων συνήθως επικεντρώνεται στα κρατικά έσοδα και τις εξαγωγές. Όμως, η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι οι πραγματικές αλλαγές γίνονται πολύ πιο βαθιές και τοπικές. Οι υπεράκτιες πλατφόρμες λειτουργούν ως « θαλάσσιες πόλεις» και η παρουσία τους φέρνει αλυσιδωτές επιδράσεις στην οικονομία των περιοχών που τις υποστηρίζουν.Από τις υποδομές και την απασχόληση, μέχρι την εστίαση, τη στέγαση και το λιανικό εμπόριο, όλα επηρεάζονται από την ανάπτυξη των πλατφορμών.
Η εμπειρία της Νορβηγίας – Το «θαύμα» του Ekofisk
Η Νορβηγία μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960 ήταν μια μικρή, σχετικά φτωχή χώρα στηριγμένη κυρίως στην αλιεία. Όλα άλλαξαν στις 25 Οκτωβρίου 1969, όταν ανακαλύφθηκε το τεράστιο κοίτασμα Ekofisk στη Βόρεια Θάλασσα. Η παραγωγή ξεκίνησε στις 15 Ιουνίου 1971, και από εκείνη τη στιγμή ο κλάδος πετρελαίου και φυσικού αερίου εξελίχθηκε σε κινητήρια δύναμη της νορβηγικής οικονομίας.
Σήμερα, η Νορβηγία διαθέτει το Government Pension Fund Global, ένα κρατικό επενδυτικό ταμείο που στο πρώτο εξάμηνο του 2025 ξεπέρασε τα 19,5 τρισ. κορόνες (περίπου 1,8–1,9 τρισ. δολάρια). Τα έσοδα από το πετρέλαιο δεν στήριξαν μόνο τον προϋπολογισμό, αλλά χρηματοδότησαν ένα ισχυρό κράτος πρόνοιας, ενώ η Σταβάνγκερ –μια μικρή πόλη σαρδέλας τότε– μετατράπηκε στην πρωτεύουσα ενέργειας της Ευρώπης.
Στην ξηρά, η ανάπτυξη εκτίναξε την τοπική οικονομία:
Κατοικίες και ακίνητα: οι τιμές στη Σταβάνγκερ αυξήθηκαν εντυπωσιακά, ξεπερνώντας τον εθνικό μέσο όρο λόγω της εισροής εργαζομένων υψηλού εισοδήματος.
Κατανάλωση: Εστιατόρια, καταστήματα, ξενοδοχεία και υπηρεσίες άνθησαν για να καλύψουν τις ανάγκες χιλιάδων εργαζομένων που περνούσαν από τις βάσεις πριν μεταβούν στις πλατφόρμες.
Πλατφόρμες-οικισμοί: Κάθε πλατφόρμα φιλοξενεί μερικές εκατοντάδες εργαζόμενους με δικές της εγκαταστάσεις: καμπίνες, εστιατόρια, ιατρείο, ακόμα και γυμναστήρια. Ωστόσο, η πραγματική οικονομική δραστηριότητα αναπτύσσεται κυρίως στις παράκτιες πόλεις, εκεί όπου γίνονται οι αλλαγές βαρδιών και η εκπαίδευση των πληρωμάτων.
Ο Καναδάς και η μεταμόρφωση της Newfoundland & Labrador
Παρόμοια είναι η εμπειρία της Newfoundland & Labrador στον Καναδά. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990, η περιοχή είχε υψηλή ανεργία και εξαρτιόταν από την αλιεία και περιορισμένες τουριστικές δραστηριότητες. Η ανακάλυψη και εκμετάλλευση του κοιτάσματος Hibernia άλλαξε τα πάντα. Το πρώτο πετρέλαιο αντλήθηκε το 1997, ακολουθούμενο από τα κοιτάσματα Terra Nova (2002), White Rose (2005) και Hebron (2017).
Το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό:
Το 2007, ο πετρελαϊκός κλάδος αποτελούσε περίπου 35% του ΑΕΠ της επαρχίας.
Στην περίοδο 1997–2007, η συνολική αξία παραγωγής έφτασε τα 46 δισ. δολάρια, δημιουργώντας χιλιάδες άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας.
Οι τοπικές κοινωνίες μεταμορφώθηκαν:
Στο St. John’s, την πρωτεύουσα, η ζήτηση για κατοικίες, ξενοδοχεία, εστίαση και λιανικό εμπόριο εκτοξεύτηκε καθώς η πόλη έγινε κέντρο logistics και εκπαίδευσης για τις υπεράκτιες πλατφόρμες.
Οι τιμές ακινήτων και ενοικίων ανέβαιναν στα «καλά χρόνια» και έπεφταν ξανά όταν οι τιμές του πετρελαίου υποχωρούσαν.
Κατά την κατασκευή του Hibernia δημιουργήθηκε στην ξηρά ένας προσωρινός οικισμός 3.500 εργατών στο Bull Arm, με δικά του μαγειρεία, στέγαση και υποδομές – μια πραγματική πόλη από το πουθενά.
Στις ίδιες τις πλατφόρμες, οι αριθμοί είναι μικρότεροι αλλά κρίσιμοι:
Hibernia: χωρητικότητα 280 ατόμων.
Hebron: φιλοξενεί 220 εργαζόμενους offshore, ενώ η συνολική απασχόληση γύρω από το project φτάνει τους 1.100 εργαζόμενους.
Η Κρήτη μπροστά στη δική της «Σταβάνγκερ»
Η νότια Κρήτη είναι σήμερα μια από τις λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές του νησιού. Οι βασικοί της κλάδοι είναι η παραδοσιακή γεωργία και η εποχική, περιορισμένη τουριστική δραστηριότητα.Με την ανάπτυξη των υπεράκτιων πλατφορμών που θα ξεκινήσει μέσα στην επόμενη δεκαετία, η Κρήτη έχει την ευκαιρία να αποκτήσει ένα δεύτερο οικονομικό «όπλο» πέρα από τον τουρισμό:
Δημιουργία χιλιάδων άμεσων και έμμεσων θέσεων εργασίας – όχι μόνο σε εξειδικευμένα τεχνικά επαγγέλματα, αλλά και σε απλούς τομείς υποστήριξης όπως εστίαση, logistics, ξενοδοχεία, προμήθειες τροφίμων και μεταφορές.
Τόνωση των τοπικών κοινωνιών: Οι περιοχές που θα λειτουργούν ως βάσεις υποστήριξης για τις πλατφόρμες θα γνωρίσουν ανάπτυξη αντίστοιχη με αυτήν που βίωσαν η Στάβανγκερ στη Νορβηγία και το St. John’s στον Καναδά.
Ανάπτυξη υποδομών: Αλιευτικά και λιμενικά καταφύγια, δίκτυα ενέργειας και ύδρευσης θα αναβαθμιστούν για να εξυπηρετήσουν τις νέες ανάγκες.
Πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα: Η παρουσία της βιομηχανίας υδρογονανθράκων θα δημιουργήσει νέο κύκλο επενδύσεων και θα στηρίξει την καινοτομία σε πανεπιστήμια και τεχνολογικά πάρκα.
Η Κρήτη μπορεί να εξελιχθεί σε ένα διπλό οικονομικό κέντρο:
Τουρισμός υψηλής ποιότητας – ο παραδοσιακός πυλώνας της οικονομίας.
Ενέργεια και υδρογονάνθρακες – ένας νέος, εξωστρεφής κλάδος που θα φέρει σταθερά έσοδα, ακόμα και σε περιόδους που ο τουρισμός αντιμετωπίζει προκλήσεις.
Η εμπειρία Νορβηγίας και Καναδά δείχνει ότι οι υπεράκτιες πλατφόρμες δεν είναι μόνο εξορυκτικές υποδομές. Είναι κινητήριοι μοχλοί για ολόκληρες περιοχές.Για τη νότια Κρήτη, που αντιμετωπίζει υποανάπτυξη και δημογραφική συρρίκνωση, η νέα βιομηχανία μπορεί να αποτελέσει τη βάση για:
Αντιστροφή της εσωτερικής μετανάστευσης – επιστροφή νέων εργαζομένων και επιστημόνων στο νησί.
Δημιουργία τοπικών «κόμβων ανάπτυξης» που θα λειτουργούν ως νέες Σταβάνγκερ ή St. John’s.
Διαφοροποίηση της οικονομίας ώστε η Κρήτη να μην εξαρτάται αποκλειστικά από τον τουρισμό.
Η πρόκληση είναι η σωστή στρατηγική διαχείριση των εσόδων και της ανάπτυξης, ώστε να αποφευχθούν φαινόμενα υπερεξάρτησης ή ακραίων ανισοτήτων.Αν αυτό επιτευχθεί, το 2030(πιθανό ορόσημο για έναρξη παραγωγής) μπορεί να καταγραφεί στην ιστορία όπως το 1969 για τη Νορβηγία ή το 1997 για τον Καναδά: η χρονιά που η Κρήτη έκανε το άλμα προς μια νέα εποχή οικονομικής ευημερίας.
